Acht vragen over anti-spieksoftware

Het onderwerp online proctoring duikt sinds het uitbreken van de coronacrisis geregeld op in landelijke media en Tweede Kamerdebatten. Onder meer SP, D66 en de Partij voor de Dieren stelden Kamervragen over de surveillancemethode. Voor wie het niet meer helder heeft: online-proctoringsoftware filmt studenten tijdens toetsen met zijn of haar eigen webcam om spieken te voorkomen. Ook houdt de software bij wat er op een laptop gebeurt, zodat studenten bijvoorbeeld hun antwoorden niet van Google plukken. Op Nederlandse universiteiten zijn allerlei aanbieders van de anti-spieksoftware in omloop, zoals ProcturU, het omstreden Proctorio, ExamSoft en RP Now. De TU Delft werkt met die laatste aanbieder. Waar Proctorio van het ene relletje in het andere belandt, blijft het rondom RP Now stil

Doorgaans wordt online proctoring in één adem genoemd met termen als privacybezwaren en technische problemen. Zo willen studenten van de Erasmus Universiteit naar de rechter om het gebruik van een tweede camera aan te vechten. Studenten van de Universiteit van Amsterdam spanden vorig jaar een rechtszaak aan. Die verloren ze. Een petitie op de TU Delft over privacybezwaren werd vorig jaar zo’n 2500 keer ondertekend. Facultaire studentenraden van de TU Delft lieten vooral vanwege technische problemen van zich horen. Aan het begin van het academisch jaar – tijdens de tentamenperiode van Q1 – zei nog zo’n 30 procent van de Delftse studenten last te hebben van technische mankementen bij proctored tentamens.

Studenten wilden van Delta weten hoe het nu zit, en die vroeg Willem van Valkenburg van de Taskforce Toetsing om tekst en uitleg.

1. Hoeveel studenten hadden tijdens Q2 last van technische mankementen?
“Dat percentage is inmiddels minuscuul. Afgelopen tentamenperiode kreeg de examenhelpdesk van de TU Delft 180 meldingen van studenten, waarvan 27 vanwege technische problemen. Eén student deed drie meldingen over hetzelfde tentamen.” Per tentamenperiode maken zo’n zesduizend studenten een proctored tentamen, waarmee je uitkomt op een percentage van 0,45 procent.
Een opvallend sterke daling, die volgens Van Valkenburg meerdere oorzaken heeft. “Zo is de capaciteit van het callcenter waar studenten terecht kunnen tijdens proctored tentamens voor hulp sterk uitgebreid. Ook is de handleiding voor studenten korter en duidelijker geworden.” Studenten en studentenraden vertelden eerder dit jaar dat sommige technische problemen voortkwamen uit de manier waarop docenten hun toetsen hadden ingedeeld. Zo vroeg een docent van de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen uitwerkingen van antwoorden te mailen, terwijl de anti-spieksoftware dit niet toestond. “Docenten zijn inmiddels beter geïnstrueerd om hun eigen toetsen van tevoren te testen.”

2. Hoe bekijkt RP Now de beelden?
Er zijn drie vormen van proctoring. De snelst opkomende soort werkt met kunstmatige intelligentie (AI) om ‘verdacht gedrag’ van studenten op te sporen. Onder meer Proctorio maakt gebruik van AI. Bij de tweede variant, live proctoring, kijkt een surveillant live mee met de beelden van een student die tentamen doet. Dit is arbeidsintensief, waardoor de meeste proctoringsbedrijven werken met een derde variant. Hierbij worden beelden opgeslagen en later teruggekeken door een surveillant. RP Now werkt volgens deze derde variant.

3. Hoe staat het met het aantal proctored tentamens?
Docenten mogen volgens landelijke richtlijnen van de Autoriteit Persoonsgegevens alleen voor proctoring kiezen als alle andere toetsvormen – zoals een mondeling of een open boektentamen – geen optie zijn. Deze tentamenperiode telt de TU 540 tentamens, waarvan 52 proctored. Dat levert een percentage van 9 procent op. Begin dit academisch jaar lag het percentage nog op 15 procent. Het verschil komt deels doordat Q3 minder ‘kennisvakken’ telt dan bij Q1. “Aan het begin van het jaar neemt de universiteit meer grootschalige tentamens af waarbij studenten naar feitelijke kennis wordt gevraagd. Bij dit soort toetsen kom je sneller uit bij online proctoring.” Ook speelt mee dat vorig jaar rond deze tijd online proctoring nog niet op grote schaal beschikbaar was. “Docenten moesten toen vanwege de lockdown massaal hun toetsen omzetten naar een digitale variant. Dat hebben ze gedaan. En die toetsen kun je een jaar later niet zonder goede reden omzetten naar proctored varianten.”

4. Wie bekijkt mijn beelden en hoe lang worden ze bewaard?
Webcambeelden worden eerst bekeken door een medewerker van RP Now. “Dat is een eerste slag. Als een student veel beweegt: wat heeft hij zij dan gedaan?” Beelden die na zo’n eerste review verdacht blijven, stuurt de RP Now-medewerker door naar de exam desk van de TU Delft. Die wordt bemand door de surveillanten die voor de coronacrisis nog langs tafeltjes van zwoegende studenten liepen. “Pas wanneer de surveillant de beelden ook als verdacht aanmerkt, komen ze terecht bij de docent die het vak geeft. Uiteindelijk beslissen facultaire examencommissies of er daadwerkelijk sprake is van fraude.”
Webcambeelden blijven drie maanden op de servers van RP Now staan. “Dit hebben we afgesproken met het bedrijf, waarbij we rekening houden met de nakijktijd van tentamens en de tijd die studenten nodig hebben als ze bezwaar willen maken.”

5. Waar worden mijn gegevens bewaard?
Dat gebeurt op meerdere plekken: RP Now slaat de proctoringsdata – de webcambeelden dus – op in de Verenigde Staten (VS). Alle antwoorden die studenten geven, komen op Europese servers te staan. In juni vorig jaar hebben Europese rechters het zogenoemde Privacy Shield tussen Europa en de VS ongeldig verklaard omdat de overeenkomst de privacy van Europese burgers onvoldoende zou beschermen. De uitspraak had verstrekkende gevolgen, ook voor de TU Delft.

6. Welke afspraken heeft de TU Delft met RP Now gemaakt over mijn data?
De universiteit had al een verwerkersovereenkomst met RP Now, waarin bijvoorbeeld is vastgelegd hoe lang data wordt bewaard en wie er toegang tot hebben. Na het vervallen van het Privacy Shield, besloot het college van bestuur dat alle bestaande contracten met Amerikaanse bedrijven konden doorgaan.  “We hebben vervolgens aanvullende afspraken gemaakt en andere afspraken opnieuw contractueel vastgelegd met RP Now”, vertelt Van Valkenburg. “Zoals dat de data alleen voor proctoring gebruikt mag worden en niet voor andere doeleinden.” En, voegt hij toe. “Europese en Nederlandse proctoringsbedrijven brengen hun data doorgaans onder bij Amazon Cloud . Dan zit je alsnog met het ongeldige Privacy Shield.”

7. Op andere universiteiten zijn honderden tot duizenden tentamens onterecht als verdacht bestempeld. Hoe zit dit op de TU Delft?
Aan de Wageningen Universiteit, waar ook met RP Now wordt getentamineerd, overkwam dit 1400 studenten, van wie er uiteindelijk tien daadwerkelijk van fraude zijn beschuldigd. Ruim honderd studenten van de Erasmus Universiteit in Rotterdam en zo’n 110 van de Vrije Universiteit in Amsterdam werden ook van spieken beticht. Van de Erasmusstudenten is één beschuldiging bewezen. Hoe dit cijfer op de VU er uitziet, is niet bekend. Op de TU Delft was eind december geen enkel tentamen ongeldig verklaard. Of dat nog steeds zo is, weet Van Valkenburg niet. “We hebben niet van alle examencommissies cijfers binnen over de afgelopen maanden.”

8. Kun je nog steeds kiezen voor een opt out-tentamen?
Ja. Wie een tentamen liever niet thuis maakt, kan dit doen op de campus. Voor Q3 hebben zich 26 studenten ingeschreven voor deze zogeheten opt out. “We hanteren hierbij geen maximum aantal inschrijvingen meer zoals in voorgaande semesters. Vanaf Q4 kunnen we dus meer dan dertig studenten per dag aan.”