Zien met je oren

De voorstelling is niet voor ogen bestemd. Delta ging geblinddoekt mee op wereldreis.

Er staat een stevig briesje in Shanghai. Golven in de rivier slaan stuk tegen de kade en mijn haar waait door de war. De geur in de Chinese buitenlucht is moeilijk thuis te brengen. Een mengeling van wierook en specerijen, vergelijkbaar met de lucht van Oosterse winkeltjes in Nederland. In de verte klinken stemmen. Mannen % werklui misschien. Zeker zal ik het nooit weten, want ik zie niets. Ik ben geblinddoekt, evenals mijn pakweg vijftig medereizigers in de Rotterdamse Schouwburg, van wie enkelen echt blind zijn.

Ondanks onze handicap, was de reis om hier te komen alles behalve saai. We hebben onderweg veel meegemaakt. Een mis in Mexico City, chaos op straat. Hotels met goedkope liftmuziek, zoals je die in Nederland altijd in Chinese restaurants hoort. In Mexico ontsnapten enkelen van ons op het nippertje aan de gemene travelers disease, toen we onnadenkend onze tanden poetsten met kraanwater.

De blinde gastvrouw die ons met haar geleidehond vergezelt, heeft ons van tevoren gewaarschuwd voor de gevaren die de wereldreis met zich meebrengt. Voor je het weet loop je onder een tram in Rotterdam, word je van je tas beroofd in Mexico, of drink je thee van besmet water in China.

Voor visueel gehandicapten zijn het risico’s waarmee ze dagelijks te maken krijgen. Zij beleven tijdens de voorstelling Blind Date in Shanghai dan ook waarschijnlijk vooral een bijzondere, realistische theatervoorstelling. Misschien voor het eerst in hun leven. Voor mij, als geblinddoekte ziende, ligt het echter een stuk ingewikkelder.

Eng

Natuurlijk had ik me van het begin af aan kunnen overgeven. Dan had ik me, net als mijn blinde medereizigers, volledig kunnen concentreren op het geluid en met volle teugen kunnen genieten van de reis van Rotterdam Centraal, via Mexico City, naar Shanghai. Maar het is eng om te vertrouwen.

Ik wantrouw alles en iedereen die ik vastpak. Wie verzekert mij dat de leuning langs de trap die mij veilig naar boven moet leiden niet halverwege door vandalen is weggetrapt? Hoe weet ik zeker dat ik niet struikel over een losliggende tegel, of met een hak in een listige deurmat kom vast te zitten? De begeleiders van het centrum voor blinden en slechtzienden Visio, wijken bijna geen moment van mijn zijde. Hun ziende ogen geven me een veilig gevoel, maar zij zijn niet met voldoende mensen om ieder van het reisgezelschap constant aan de arm te houden.

Ik vertrouw alleen op mijn eigen ogen. Maar die zien niets. Wanneer ik op onze eindbestemming, het hotel in Shanghai, een slokje neem van mijn kopje Chinese thee, schrik ik van de vieze smaak. Die had ik kunnen voorspellen aan de kleur van het drankje % als ik die had kunnen zien. Mijn ‘blindheid’ wordt me teveel. Ik heb geen idee waar ik ben. Ik zit op eenongemakkelijk bankje met weet ik hoeveel gevaren op de loer. Wanneer de reisleidster het einde van de reis aankondigt, voel ik me opgelucht en kan ik mijn nieuwsgierigheid niet meer bedwingen. Ik doe mijn blinddoek af.

Oosterse poefjes

In de foyer van de Rotterdamse Schouwburg zitten tientallen mensen geblinddoekt en met koptelefoons op hun hoofd op Oosterse poefjes. De helft heeft een Chinees kopje met een vreemd groen drankje in zijn handen, de andere helft heeft het brouwsel met een vies gezicht op de tast ergens neergezet. Sommigen lachen een beetje ongemakkelijk, anderen genieten zichtbaar van hun auditieve wereldreis.

Ik ben gedesillusioneerd door de kille omgeving. Een paar minuten geleden waande ik me nog in een park aan de kade van Shanghai, wachtend op mijn blind date, die uiteindelijk geen gespierde held, maar een kopje thee bleek. De voorstelling is verbazingwekkend realistisch gemaakt.

Blind Date in Shanghai is dan ook gebaseerd op geluiden die daadwerkelijk in Rotterdam, Mexico City en Shanghai zijn opgenomen. Sinds 1987 verzamelt Cilia Erens, in het verleden radiomaakster voor de Ikon, NOS en RVU, geluiden tijdens haar reizen. Aanvankelijk integreerde ze die geluiden in theatervoorstellingen van theatercollectief Tender, maar sinds 1996 maakt Erens zelfstandige geluidswandelingen. Daaronder bevinden zich twee eerder coproducties met de Rotterdamse Schouwburg: Transit in 1999 en Wonder Ears in 2000.

Erens en haar collega-geluidskunstenaars Justin Bennett maakten Blind Date in Shanghai in opdracht van Rotterdam 2001. Het is de eerste keer dat ze een voorstelling maakten die geschikt is voor visueel gehandicapten.

Knap is echter dat de makers het educatieve element buiten beschouwing hebben gelaten. Het gaat er niet om dat de ziende ervaart hoe het is om blind te zijn. Evenmin is de voorstelling er alleen op gericht om visueel gehandicapten naar het theater te krijgen. Blind Date in Shanghai spreekt gewoon andere zintuigen aan dan de conventionele theatervoorstelling. Dat is niet alleen vernieuwend; het confronteert het publiek bovendien %misschien onbedoeld- met zichzelf. En in dat opzicht is Blind Date in Shanghai toch leerzaam. Een ervaring die je moet durven meemaken.

Blind Date in Shanghai. Rotterdamse Schouwburg, op vrijdag 14 (15.30), vrijdag 21 (15.30), zaterdag 22 (20.30) en zondag 23 september (15.00).

Geluidskunstenaars Cilia Erens en Justin Bennett benaderen met hun Blind Date in Shanghai het fenomeen theater op een onconventionele manier. De voorstelling is niet voor ogen bestemd. Delta ging geblinddoekt mee op wereldreis.

Er staat een stevig briesje in Shanghai. Golven in de rivier slaan stuk tegen de kade en mijn haar waait door de war. De geur in de Chinese buitenlucht is moeilijk thuis te brengen. Een mengeling van wierook en specerijen, vergelijkbaar met de lucht van Oosterse winkeltjes in Nederland. In de verte klinken stemmen. Mannen % werklui misschien. Zeker zal ik het nooit weten, want ik zie niets. Ik ben geblinddoekt, evenals mijn pakweg vijftig medereizigers in de Rotterdamse Schouwburg, van wie enkelen echt blind zijn.

Ondanks onze handicap, was de reis om hier te komen alles behalve saai. We hebben onderweg veel meegemaakt. Een mis in Mexico City, chaos op straat. Hotels met goedkope liftmuziek, zoals je die in Nederland altijd in Chinese restaurants hoort. In Mexico ontsnapten enkelen van ons op het nippertje aan de gemene travelers disease, toen we onnadenkend onze tanden poetsten met kraanwater.

De blinde gastvrouw die ons met haar geleidehond vergezelt, heeft ons van tevoren gewaarschuwd voor de gevaren die de wereldreis met zich meebrengt. Voor je het weet loop je onder een tram in Rotterdam, word je van je tas beroofd in Mexico, of drink je thee van besmet water in China.

Voor visueel gehandicapten zijn het risico’s waarmee ze dagelijks te maken krijgen. Zij beleven tijdens de voorstelling Blind Date in Shanghai dan ook waarschijnlijk vooral een bijzondere, realistische theatervoorstelling. Misschien voor het eerst in hun leven. Voor mij, als geblinddoekte ziende, ligt het echter een stuk ingewikkelder.

Eng

Natuurlijk had ik me van het begin af aan kunnen overgeven. Dan had ik me, net als mijn blinde medereizigers, volledig kunnen concentreren op het geluid en met volle teugen kunnen genieten van de reis van Rotterdam Centraal, via Mexico City, naar Shanghai. Maar het is eng om te vertrouwen.

Ik wantrouw alles en iedereen die ik vastpak. Wie verzekert mij dat de leuning langs de trap die mij veilig naar boven moet leiden niet halverwege door vandalen is weggetrapt? Hoe weet ik zeker dat ik niet struikel over een losliggende tegel, of met een hak in een listige deurmat kom vast te zitten? De begeleiders van het centrum voor blinden en slechtzienden Visio, wijken bijna geen moment van mijn zijde. Hun ziende ogen geven me een veilig gevoel, maar zij zijn niet met voldoende mensen om ieder van het reisgezelschap constant aan de arm te houden.

Ik vertrouw alleen op mijn eigen ogen. Maar die zien niets. Wanneer ik op onze eindbestemming, het hotel in Shanghai, een slokje neem van mijn kopje Chinese thee, schrik ik van de vieze smaak. Die had ik kunnen voorspellen aan de kleur van het drankje % als ik die had kunnen zien. Mijn ‘blindheid’ wordt me teveel. Ik heb geen idee waar ik ben. Ik zit op eenongemakkelijk bankje met weet ik hoeveel gevaren op de loer. Wanneer de reisleidster het einde van de reis aankondigt, voel ik me opgelucht en kan ik mijn nieuwsgierigheid niet meer bedwingen. Ik doe mijn blinddoek af.

Oosterse poefjes

In de foyer van de Rotterdamse Schouwburg zitten tientallen mensen geblinddoekt en met koptelefoons op hun hoofd op Oosterse poefjes. De helft heeft een Chinees kopje met een vreemd groen drankje in zijn handen, de andere helft heeft het brouwsel met een vies gezicht op de tast ergens neergezet. Sommigen lachen een beetje ongemakkelijk, anderen genieten zichtbaar van hun auditieve wereldreis.

Ik ben gedesillusioneerd door de kille omgeving. Een paar minuten geleden waande ik me nog in een park aan de kade van Shanghai, wachtend op mijn blind date, die uiteindelijk geen gespierde held, maar een kopje thee bleek. De voorstelling is verbazingwekkend realistisch gemaakt.

Blind Date in Shanghai is dan ook gebaseerd op geluiden die daadwerkelijk in Rotterdam, Mexico City en Shanghai zijn opgenomen. Sinds 1987 verzamelt Cilia Erens, in het verleden radiomaakster voor de Ikon, NOS en RVU, geluiden tijdens haar reizen. Aanvankelijk integreerde ze die geluiden in theatervoorstellingen van theatercollectief Tender, maar sinds 1996 maakt Erens zelfstandige geluidswandelingen. Daaronder bevinden zich twee eerder coproducties met de Rotterdamse Schouwburg: Transit in 1999 en Wonder Ears in 2000.

Erens en haar collega-geluidskunstenaars Justin Bennett maakten Blind Date in Shanghai in opdracht van Rotterdam 2001. Het is de eerste keer dat ze een voorstelling maakten die geschikt is voor visueel gehandicapten.

Knap is echter dat de makers het educatieve element buiten beschouwing hebben gelaten. Het gaat er niet om dat de ziende ervaart hoe het is om blind te zijn. Evenmin is de voorstelling er alleen op gericht om visueel gehandicapten naar het theater te krijgen. Blind Date in Shanghai spreekt gewoon andere zintuigen aan dan de conventionele theatervoorstelling. Dat is niet alleen vernieuwend; het confronteert het publiek bovendien %misschien onbedoeld- met zichzelf. En in dat opzicht is Blind Date in Shanghai toch leerzaam. Een ervaring die je moet durven meemaken.

Blind Date in Shanghai. Rotterdamse Schouwburg, op vrijdag 14 (15.30), vrijdag 21 (15.30), zaterdag 22 (20.30) en zondag 23 september (15.00).