‘Ze geven geen sikkepit om je leven’

Big data levert van alles op – betere medicijnen, beveiliging tegen terrorisme, maar het gaat wel ten koste van privacy. De kosten en baten moeten met elkaar in balans zijn. Dat is althans het veel gehoorde credo. Maar is dat wel zo? Hoogleraar ethiek en filosofie, prof.dr.ir. Jeroen van den Hoven (TBM), vindt het een onzinnige stelling.

Hoezo vindt u dat onzin?

“Die metafoor van ‘de balans’ wordt er telkens bijgehaald. Dat is een gratuite metafoor. Big data hoeft niet ten koste te gaan van onze privacy. We moeten zodanig innoveren dat privacy gegarandeerd is bij big data-toepassingen. Big data is bij juist gebruik een zegen. Als jij op vakantie een ongeluk krijgt, kan het je leven redden als de dienstdoende dokter met een paar muisklikken jouw allergieën of je medicijngebruik kan achterhalen. De vraag die dan terecht wordt gesteld is: ‘Leuk allemaal, maar wie kan die gegevens nog meer achterhalen? Met innovaties kunnen we persoonlijke gegevens ‘blurren’, waardoor privacy en veiligheid hand in hand gaan bij big data-toepassingen.”

Hebben grote technologiebedrijven wel zin om op te komen voor onze privacy?

“Bedrijven als Facebook, Google, Amazon en Microsoft geven geen sikkepit om ons leven. Ze zijn er op uit om zoveel mogelijk data uit onze zak te kloppen. Hun doel is price targetting. Ik voorzie dat er een moment komt waarop producten in de supermarkt geen vaste prijs hebben. Pas bij de scanner weet je wat je moet betalen. De scanner weet namelijk wie hij voor zich heeft en past de prijs aan op jouw profiel. Net zoals dat je nu al meer moet betalen voor een hotel of een vliegticket als via je zoekopdrachten op internet blijkt dat je veel interesse hebt in deze producten. Het is het wilde westen.”

Toch zijn mensen verknocht aan Google en Facebook. Wat is de oplossing?

“Er moeten alternatieve zoekmachines en facebook-achtige applicaties komen die van het publiek zijn. Dergelijk diensten leken aanvankelijk leuke gadgets, nice to have, maar niet heel belangrijk. Dat is nu al lang niet meer zo. Onze kinderen groeien ermee op. We hebben publieke onderwijsinstellingen en bibliotheken. Het wordt tijd dat we ook een publieke facebook, cloud en zoekmachine krijgen, ontwikkeld door de Europese Unie. Misschien zijn die diensten wat minder geavanceerd en snel, maar je hebt wel de zekerheid dat de data niet tegen je gebruikt worden. En ze zouden ook subtieler kunnen werken.”

Wat bedoelt u met subtieler?

“In de echte wereld presenteren we onszelf heel gedoseerd en subtiel, zonder daarbij oneerlijk te zijn. Je praat anders tegen je vrienden dan tegen je partner of je kinderen. Aan je schoonmoeder vertel je niet hoeveel bier je hebt gedronken bij het uitgaan. Je vertelt haar alleen dat je naar de discotheek bent geweest. Facebook kent lang niet zoveel subtiliteit als we in het echte leven gewend zijn.”

Als overheden dergelijk diensten aanbieden, vreest u dan niet dat zij ook misbruik gaan maken van data?

“Dat is niet ondenkbaar. Zeker als bepaalde politici aan de macht komen. We moeten daarom goed nadenken over de architectuur van deze diensten. Zo moeten we voorzichtig zijn met centrale opslag. Als je de opslag decentraal regelt, is het al veiliger. Maar nog steeds niet waterdicht. Hoe dan ook moeten we hier mee aan de slag. We kunnen er niet van uit gaan dat het vanzelf wel de goede kant op gaat met big data-toepassingen.”

Van Leeuwenhoeklezing ‘Let op uw data’, Science Centre, 11 december 2016 van 11.00 tot 12.30 uur.