‘Wiegel was de slechtste minister’

Van der Ham was al geïntroduceerd als ex-acteur die de overstap had gemaakt naar de politiek. Bij het voorstellen van SP’er Jasper van Dijk vertelde gespreksleider Lars Duursma dat Van Dijk al op heel jonge leeftijd met vriendjes debatten tussen CDA’er Van Agt, VVD’er Wiegel en PvdA’er Den Uyl naspeelde.

Het leek Duursma leuk als Van Dijk met Van der Ham de zaal zou tonen hoe dat moet zijn gegaan. Voor Van der Ham moest dat met zijn verleden als ex-acteur geen probleem zijn.

Op de vraag van Duursma of hij dan Van Agt of Wiegel wilde zijn, was Van der Ham resoluut. Hij wilde absoluut niet Wiegel zijn. “Die was de slechtste minister van Binnenlandse Zaken.” Van het naspelen kwam het – op een intro met zachte g door Van der Ham na – verder overigens niet.

De wereld is in de greep van de economische crisis. Nu het inzakken van de financiële sector voelbaar wordt in de reële economie zet men alles op alles om de economie zo snel mogelijk weer te laten groeien. Het grote schrikbeeld is dat we er de komende jaren met zijn allen flink op achteruit gaan. Maar waarom vinden we dat eigenlijk zo erg? Kunnen we zonder loonsverhoging niet meer gelukkig zijn?
Wetenschappelijk onderzoek bewijst het tegendeel: meer geld maakt niet altijd gelukkiger. In 2006 publiceerde een groep vooraanstaande psychologen en economen onder leiding van Daniel Kahneman in Science de resultaten van een uitgebreid onderzoek naar geluksbeleving. Wat blijkt? Een hoger inkomen heeft geen noemenswaardig effect op de geluksbeleving van de ondervraagden. Kahneman et al zijn overigens niet de eersten. Vergelijkbare onderzoeken laten zien dat de beleving van geluk en voldoening in het leven in het Westen in veertig jaar nauwelijks is gewijzigd, ondanks de grote toename van het inkomen per hoofd van de bevolking.
Er is wel een ondergrens: inkomenstoename maakt de allerarmsten in de wereld wel degelijk gelukkiger. Je hebt geld nodig om in je basisbehoeften te kunnen voorzien, om eten en kleding te kopen, de kinderen naar school te sturen of naar de dokter te gaan. Maar zodra het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking boven de twaalfduizend dollar ligt, wordt er na verdere inkomenstoename geen significant verschil in levensvoldoening meer gemeten. In Nederland zitten we nog altijd ruim drie keer boven die ondergrens. Het lijkt er dus op dat we wel wat kunnen lijden.
Toch blijven ondervraagden de bijdrage van inkomen op geluksbeleving schromelijk overdrijven. Dat komt, zo menen de onderzoekers, omdat ze te veel nadruk leggen op standaardvergelijkingen om hun eigen leven of dat van anderen te evalueren: denk aan de grootte van je huis, auto of tv. Degenen die minder verdienen dan personen in hun omgeving zijn daarom geneigd hun kansen op geluk in het leven lager in te schatten. Misschien verklaart dat ook de grote verontwaardiging over de bankiers met hun miljoenenbonussen. Als zij immers zoveel meer verdienen dan de gemiddelde burger, dringt de vraag zich op: wat doen wij verkeerd?
We kunnen het ook omdraaien. In plaats van ons blindstaren op het graaigedrag van een hele kleine groep veelverdieners, zouden we ook eens een kunnen kijken naar de massa’s mensen die het financieel veel slechter hebben dan wij. Volgens de logica van de vergelijking zou dat onze geluksbeleving nog wel eens goed kunnen doen. De veelbesproken bioethicus Peter Singer ziet het in zijn nieuwe boek ‘The Life You Can Save: Acting now to end world poverty’ als een morele plicht voor mensen met een comfortabel leven om een percentage van hun inkomen te besteden aan de miljard mensen die van een dollar per dag moeten leven. Bij wijze van experiment ga ik daarom volgende week eens flink doneren aan goed doel, misschien voel ik me in deze tijden van crisis dan wel rijker dan ooit. Doet u mee?

Volgende maand meer over geluksbeleving en de kredietcrisis.

Daan Schuurbiers is onderzoeker bij de werkgroep biotechnologie en maatschappij.