Weetjeschapsquiz

Beter was om de keuze te beperken tot (a) 15%; (b) 3%; of (c) 0,03%. Dan zou je het antwoord nog kunnen beredeneren. Tenminste, als je weet dat lucht uit ongeveer 80% stikstof en 20% zuurstof bestaat. Dat zijn weliswaar ook ‘weetjes’, maar die zouden toch eigenlijk tot je algemene ontwikkeling moeten behoren.

Of het juiste antwoord 0,033% dan wel 0,0095% is, heeft met wetenschap als zodanig niets te maken. Wist u dat de atmosfeer voor 0,000114% uit krypton bestaat? En wist u dat krypton in 1898 werd ontdekt door William Ramsay? En dat krypton een edelgas is, maar toch een verbinding aan kan gaan met fluor? En dat Linus Pauling dat in 1933 had berekend? En dat zowel Pauling als Ramsay de Nobelprijs voor scheikunde hebben ontvangen? En dat Pauling één van de vier mensen is die tweemaal een Nobelprijs hebben gekregen? Allemaal leuke weetjesvragen voor de weetjeschapsquiz van volgend jaar.

Het ware karakter van het programma bleek halverwege, toen onderin beeld de boodschap verscheen: ‘Houd je van nutteloze feiten? Abonneer je dan op onze nutteloze-feiten-sms-service! Sms ‘Ik ben een sukkel’ naar 9090 en je ontvangt elke week een nutteloos feit op je mobiel.’ Die sms-tekst was weliswaar iets anders, maar kwam op hetzelfde neer.

Als slechts 0,033% van de atmosfeer uit CO2 bestaat, waarom vormt dat dan zo’n probleem voor de opwarming van de aarde? Kijk, dat is een goede wetenschappelijke vraag, maar helaas veel te moeilijk voor de wetenschapsquiz. Daarom zal ik een échte wetenschapsvraag stellen: Je rijdt met je auto van Delft naar Amsterdam, een afstand van ongeveer 60 kilometer. Hoeveel CO2 heb je onderweg uitgestoten? Je mag er 50% naast zitten.

Toen ik deze vraag voorlegde aan tweedejaars studenten technische natuurkunde, liepen de antwoorden uiteen van 0,2 gram tot 30 gram. On-ge-loof-lijk! Hoe is het mogelijk dat natuurkundestudenten er een factor 600.000 naast zitten? Het juiste antwoord is (bij benadering) 12 kilo. Dat kun je als volgt beredeneren. Benzine bestaat uit ketens C’tjes en H’tjes. Vergeet de H’tjes, want die wegen veel minder dan de C’tjes. Stel dat alle C’tjes netjes verbranden tot CO2. Benzine is lichter dan water, dus een liter benzine weegt minder dan een kilo . zeg 0,8 kg. Koolstof heeft atoomgewicht 12, en zuurstof 16. Dit zijn ook ‘weetjes’, maar de schatting dat beide gassen even zwaar zijn, geeft ook een goed antwoord. Dus 800 gram koolstof bindt 32/12 x 800 gram zuurstof tot 2,9 kilo CO2. Een auto die 1 op 15 rijdt, verbruikt op 60 km vier liter benzine, en dat levert 11,7 kilo CO2. Als je een zak aan je uitlaat had gebonden, en CO2 werd in poedervorm uitgestoten, dan zat er in Amsterdam twaalf kilo poeder in die zak. Da’t is iets om eens over na te denken . niet of de atmosfeer 0,6% dan wel 0,032% CO2 bevat.

Dap Hartmann is astronoom. Hij is werkzaam als docent bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.

Een vraag uit de derde voorronde van de Nationale Wetenschapsquiz 2006: Hoeveel procent van de lucht bestaat uit kooldioxide: (a) 7,64%; (b) 2,32%; (c) 0,61%; (d) 0,033%; (e) 0,0095%?

Volgens mij is dat een ‘weetje’, en het heeft met wetenschap weinig van doen. Beter was om de keuze te beperken tot (a) 15%; (b) 3%; of (c) 0,03%. Dan zou je het antwoord nog kunnen beredeneren. Tenminste, als je weet dat lucht uit ongeveer 80% stikstof en 20% zuurstof bestaat. Dat zijn weliswaar ook ‘weetjes’, maar die zouden toch eigenlijk tot je algemene ontwikkeling moeten behoren.

Of het juiste antwoord 0,033% dan wel 0,0095% is, heeft met wetenschap als zodanig niets te maken. Wist u dat de atmosfeer voor 0,000114% uit krypton bestaat? En wist u dat krypton in 1898 werd ontdekt door William Ramsay? En dat krypton een edelgas is, maar toch een verbinding aan kan gaan met fluor? En dat Linus Pauling dat in 1933 had berekend? En dat zowel Pauling als Ramsay de Nobelprijs voor scheikunde hebben ontvangen? En dat Pauling één van de vier mensen is die tweemaal een Nobelprijs hebben gekregen? Allemaal leuke weetjesvragen voor de weetjeschapsquiz van volgend jaar.

Het ware karakter van het programma bleek halverwege, toen onderin beeld de boodschap verscheen: ‘Houd je van nutteloze feiten? Abonneer je dan op onze nutteloze-feiten-sms-service! Sms ‘Ik ben een sukkel’ naar 9090 en je ontvangt elke week een nutteloos feit op je mobiel.’ Die sms-tekst was weliswaar iets anders, maar kwam op hetzelfde neer.

Als slechts 0,033% van de atmosfeer uit CO2 bestaat, waarom vormt dat dan zo’n probleem voor de opwarming van de aarde? Kijk, dat is een goede wetenschappelijke vraag, maar helaas veel te moeilijk voor de wetenschapsquiz. Daarom zal ik een échte wetenschapsvraag stellen: Je rijdt met je auto van Delft naar Amsterdam, een afstand van ongeveer 60 kilometer. Hoeveel CO2 heb je onderweg uitgestoten? Je mag er 50% naast zitten.

Toen ik deze vraag voorlegde aan tweedejaars studenten technische natuurkunde, liepen de antwoorden uiteen van 0,2 gram tot 30 gram. On-ge-loof-lijk! Hoe is het mogelijk dat natuurkundestudenten er een factor 600.000 naast zitten? Het juiste antwoord is (bij benadering) 12 kilo. Dat kun je als volgt beredeneren. Benzine bestaat uit ketens C’tjes en H’tjes. Vergeet de H’tjes, want die wegen veel minder dan de C’tjes. Stel dat alle C’tjes netjes verbranden tot CO2. Benzine is lichter dan water, dus een liter benzine weegt minder dan een kilo . zeg 0,8 kg. Koolstof heeft atoomgewicht 12, en zuurstof 16. Dit zijn ook ‘weetjes’, maar de schatting dat beide gassen even zwaar zijn, geeft ook een goed antwoord. Dus 800 gram koolstof bindt 32/12 x 800 gram zuurstof tot 2,9 kilo CO2. Een auto die 1 op 15 rijdt, verbruikt op 60 km vier liter benzine, en dat levert 11,7 kilo CO2. Als je een zak aan je uitlaat had gebonden, en CO2 werd in poedervorm uitgestoten, dan zat er in Amsterdam twaalf kilo poeder in die zak. Da’t is iets om eens over na te denken . niet of de atmosfeer 0,6% dan wel 0,032% CO2 bevat.

Dap Hartmann is astronoom. Hij is werkzaam als docent bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.