Vijf vragen over de TU-besteksets

Door Marjolein van der Veldt en Rob van der Wal

Eind januari konden alle TU-studenten en medewerkers een gratis, herbruikbare bestekset ophalen bij hun servicepunt. Het setje, bestaande uit een blauwe lepel, vork en mes, moet uiteindelijk voor een vermindering zorgen van wegwerpbestek op de campus. Delta ontving naar aanleiding van de traktatie drie kritische e-mails van lezers en Dap Hartmann schreef er een column over.

‘De TU kan niet duidelijker maken dat duurzaamheid niet begrepen wordt dan met dit initiatief’, schrijft een medewerker bijvoorbeeld. ‘Aan de overkant van de Schie hebben twee kringloopbedrijven bakken vol metalen bestek dat direct hergebruikt kan worden. Nu worden er 30 duizend setjes in China gemaakt en naar Delft verscheept in het kader van duurzaamheid.’

Sommige studenten zetten vooral vraagtekens bij de veiligheid van het bestek. Zo zou eenzelfde set worden aangeboden via het Chinese online warenhuis Alibaba. ‘Er is niks bekend over de voedselveiligheid van het gebruikte materiaal’, uit een student diens zorgen per e-mail. ‘Op de verpakking staat geen informatie of Europees keurmerk. Ik maak me grote zorgen over de gezondheid van mijn medestudenten.’

Waar is het bestek geproduceerd, is het veilig te gebruiken en heeft de TU nagedacht over duurzame alternatieven? Delta zocht het uit. Het werd een lange zoektocht langs duurzaamheidsbeleid, laboratoria en Chinese producenten.

1. Waar zijn de besteksets geproduceerd?
De sets zijn ingekocht via leverancier Van Slobbe Premiums & Gifts, laat een TU-woordvoerder weten. Navraag bij de leverancier leert dat zij het bestek weer inkopen via het Chinese bedrijf Global Bridge Industry Co. Ltd. Het blijft onduidelijk of dit bedrijf het bestek zelf produceert of het elders verkrijgt.

2. Worden dezelfde besteksets ook verkocht via Alibaba?
De producent van de TU-besteksets is inderdaad actief op Alibaba, en heeft daarnaast een eigen website en webshop.

3. Waar is het bestek van gemaakt?
Het bestek bestaat volgens initiatiefnemer Duurzaamheid TU Delft voor 35 procent uit tarwestro, een overblijfsel uit de productie van tarwe.

Hoogleraar polymeermaterialen prof.dr. Stephen Picken heeft zijn twijfels bij dat gehalte, blijkt als Delta hem naar de samenstelling vraagt. Hem lijkt de hoeveelheid tarwestro minder dan 10 procent. “35 procent tarwestro maakt het plastic ontzettend moeilijk te verwerken”, zegt hij. “Bovendien ziet het product er dan niet uit als voornamelijk plastic, zoals deze bestekset.” Picken stuurde een foto mee als bewijs. “Dit is hoe een product met 30 procent vezels eruitziet.”

^{Plastic met een vezelgehalte van 30 procent. (Foto: Stephen Picken)}

De rest van het product zou volgens Duurzaamheid TU Delft moeten bestaan uit acrylonitril-butadieen-styreen, beter bekend als ABS, een stevig en hard plastic. Laboratoriummetingen van collega’s van Picken laten echter zien dat zowel het doosje als het bestek bestaat uit polypropyleen, beter bekend als PP. Delta kon de bron van het gebruikte plastic in het bestek niet achterhalen. Dit zou op basis van olie, biobased of gerecycled materiaal kunnen zijn. De verpakking waarin de doosjes zitten is gemaakt van gerecycled karton dat ook weer te hergebruiken is.

4. Kan ik het bestek veilig gebruiken?
“De besteksets zijn getest volgens alle Europese richtlijnen en voldoen daar ook aan”, aldus de TU-woordvoerder. De besteksets hebben een CE-keurmerk ontvangen. Daarmee laat de fabrikant zien dat het product aan alle Europese normen voor veiligheid, gezondheid en milieubescherming voldoet. Dit blijkt ook uit een testrapport: de TU-besteksets zijn getest en goedgekeurd door SGS, een internationaal test-, inspectie- en certificeringsbedrijf.

5. Was dit de meest duurzame optie of zijn er ook alternatieven overwogen?
“We hebben gekeken naar alternatieven”, aldus een TU-woordvoerder. “De gekozen besteksets zijn door ons het meest gebruiksvriendelijk bevonden en meerjarig te gebruiken. Een belangrijk aspect gezien duurzaamheid. Andere varianten, zoals van (bamboe)hout voldeden niet vanwege de matige functionaliteit en de korte levensduur.”

‘Ik gebruik mijn bestekset overal en altijd’

Duurzaamheidscoördinator Andy van den Dobbelsteen voegt daaraan toe dat is gekeken naar welke variant de kleinste milieuvoetafdruk heeft. “Metalen afvalbestek, zoals gesuggereerd door een van de mailers, zou tot allemaal verschillende soorten en maten hebben geleid en ook dan hadden er nog doosjes gemaakt moeten worden. Afvalbestek wordt nu zinvol gerecycled in de metaalindustrie. Metaalafval omsmelten en herverwerken in nieuw bestek zou een grote milieuvoetafdruk hebben. Dat speelt allemaal mee in onze keuze om voor deze bestekset te gaan. Deze besteksets zijn zo ontworpen dat iedereen ze altijd bij zich kan hebben, waardoor geen wegwerpbestek meer nodig is. Dat heeft invloed tot ver buiten de campus; ik gebruik mijn bestekset overal en altijd.”

De herbruikbare besteksets moeten op lange termijn het wegwerpbestek in de kantines en restaurants op de campus doen verdwijnen. “Daarmee worden jaarlijks duizenden kilo’s aan afval bespaard en reduceren we de aan productie en afvalverwerking verbonden CO₂-uitstoot van onze universiteit”, aldus de woordvoerder.

Met de boot

Volgens studentenorganisatie GreenTU past het groot inkopen van producten uit China binnen de duurzaamheidsvisie van de universiteit – waar lokale productie de voorkeur heeft. “De sets zijn met de boot gekomen in plaats van met het vliegtuig, dat scheelt al aanzienlijk in CO₂-uitstoot. In het algemeen wordt er zoveel mogelijk lokaal ingekocht, maar het lukt niet altijd om de gewenste kwaliteit/prijs en duurzaamheidseisen te vinden. Om die reden kan het afwijken van lokaal inkopen soms beter zijn. In dat laatste geval kiezen we wel voor het meest duurzame transport.”

Volgens Van den Dobbelsteen was het uitgangspunt vooral dat ‘de universiteit af wil van wegwerpbestek dat vervolgens laagwaardig wordt verwerkt’. “Deze bestekset is nog niet ideaal,” concludeert hij, “maar beter dan de enorme berg wegwerpafval die we nu produceren”.

Om inzichtelijk te maken hoe ingewikkeld het soms kan zijn om aan de juiste informatie te komen, lees je hieronder een samenvatting van onze zoektocht.

• Delta ontving de eerste e-mail van een student op donderdag 19 januari 2023.
• Op vrijdag 20 januari zochten we via e-mail en Instagram contact met de afdeling Food & More, betrokken bij het initiatief. Zij waren niet telefonisch bereikbaar.
• Op dinsdag 24 januari ontvingen we een reactie van een woordvoerder dat we onze vragen mochten mailen. Dit deden we op woensdag 25 januari.
• Ook zochten we contact met GreenTU, het studentencollectief dat betrokken is bij het verduurzamen van de campus. Zij stuurden op Delta’s verzoek op 25 januari informatie over de samenstelling van de besteksets.
• Dinsdag 30 januari ontvingen we antwoord van de TU-woordvoerder op onze vragen over de besteksets.
• Omdat we nieuwsgierig waren naar de visie van GreenTU vroegen we hen woensdag 31 januari om een aanvullende reactie.
  Zij reageerden nog diezelfde dag. ‘GreenTU steunt dit initiatief, en het lijkt ons meer dan logisch dat een nieuwsmedium zoals Delta zich bewust is van de manier waarop artikelen duurzaamheidsinitiatieven kunnen schaden en kapot maken. Kritiek is altijd welkom waar nodig, maar deze campagne is wellicht niet het geschikte doelwit.’
• Aan TU Delft Sustainability project leader Deirdre van Gameren stelden we nog de vraag hoe de stuurgroep Duurzaamheid naar dit initiatief kijkt. Zij verwees ons naar de antwoorden van de TU-woordvoerder en GreenTU. De vragen die wij stuurden waren via deze partijen al besproken door Van Gameren en haar collega’s.
• Op dinsdag 7 februari stuurden we een eerste versie van het artikel naar de TU-woordvoerder met het verzoek dit te controleren op feitelijke onjuistheden. Ook stuurden we een aanvullende vraag over de samenstelling van het bestek. Het was ons niet duidelijk of het van ABS (zoals de TU meldde) of PP (volgens de fabrikant) was gemaakt.
• Op 9 februari ontvingen we feedback. Onze vraag over de samenstelling was nog niet beantwoord.
• Op 13 februari ontvingen we een reactie. Het antwoord (‘de samenstelling van het materiaal is volledig bevestigd door de fabrikant’) was voor ons onduidelijk, dus vroegen we hoogleraar Stephen Picken of hij de samenstelling van het bestek in een laboratorium kon achterhalen.
• Donderdag 16 februari werd in het lab ontdekt dat de bestekset van PP is gemaakt in plaats van het door Duurzaamheid TU Delft genoemde ABS. Om de hoeveelheid tarwestro te achterhalen was verder onderzoek nodig.
• Op donderdag 2 maart liet Picken weten dat zijn collega tests had uitgevoerd, maar dat het erg lastig is om de precieze hoeveelheid tarwestro te achterhalen. Volgens Picken lijkt het met het blote oog niet meer te zijn dan 10 procent, hij stuurt een foto mee van hoe 30 procent aan vezels eruit zou moeten zien.
• Op donderdag 23 maart stuurden we de definitieve versie van het artikel naar de TU-woordvoerder.
• Op donderdag 30 maart verscheen het artikel online.