Vijf misverstanden over de sleepwet

Lijst Bèta had twee voorstanders van de Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV) 2017 uitgenodigd. Daan Storm van Leeuwen is hoofd van het cyber warfare team bij de Koninklijke Luchtmacht. Hij vertelde over de rol van inlichtingendiensten bij de inzet van de Luchtmacht tegen IS en in Afghanistan. De tweede spreker, Pieter Bindt, is voormalig hoofd van de militaire inlichtingen- en veiligheidsdienst MIVD en een van de initiatiefnemers van de WIV dat het onderwerp is van het referendum van 21 maart. Beide heren vonden dat er nogal wat onjuistheden geventileerd worden over de wet en namen de gelegenheid te baat om enige daarvan recht te zetten. Dit is hun verhaal:

• Het referendum gaat over de sleepwet

De naam ‘sleepwet’ is al een framing. Het roept een beeld op van een digitaal sleepnet dat alle informatie van iedereen op het internet opzuigt en opslaat in de hoop op een digitale parel tussen alle dataverkeer. De correcte naam is Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017, kortweg WIV, en die biedt bepaald geen volmacht tot afluisteren.

• De overheid bespioneert de eigen burgers

Nederland heeft als klein land veel buitenland, en daar richten de inlichtingendiensten AIVD en MIVD zich voornamelijk op. Dat geldt voor inlichtingen rondom militaire missies, maar ook voor speurwerk naar cybercriminaliteit.

• Veiligheidsdiensten hebben al genoeg bevoegdheden

De huidige WIV, die uit 2002 stamt, staat wel toe om informatie te vergaren uit de ether (radiosignalen) maar niet over de kabel omdat dat destijds nauwelijks aan de orde was. Tegenwoordig verloopt 90 procent van de communicatie over kabel en glasvezels dat voor inlichtingendiensten niet toegankelijk is. Bij missies hebben diensten het gevoel met één hand op de rug te vechten. “Je verliest zicht op individuen en groepen als je niet de hele bak kunt bekijken”, aldus Bindt.

• De veiligheidsdiensten kunnen straks hun gang gaan

Niets is minder waar. De inlichtingendiensten werken niet op eigen initiatief, maar op aanwijzing van de regering. Doorgaans overtreft de ‘aanwijzing’ de capaciteit van de dienst waardoor er voor eigen initiatief geeneens tijd is. Voordat een dienst overgaat tot verzamelen van gegevens moet toestemming verkregen worden van de toestemmingscommissie inzet bevoegdheden (TIB) waarbij volgens Bindt heel precies moet worden aangegeven welke fiber afgetakt wordt met welk doel.

• Mijn privacy is in gevaar

De WIV gaat ook over privacy en over de afweging wanneer privacy geschonden mag worden. Dat mag alleen met toestemming van de minister en met zwaarwegende argumenten zoals een serieuze verdenking van terroristische betrokkenheid. Naast de toetsing van privacybescherming vooraf, is er ook controle naderhand door de commissie van toezicht op de inlichtingen en veiligheidsdiensten (CTIVD). Die moet de maatschappelijke balans bewaken tussen vrijheid, veiligheid en welvaart. 

Update: Aanpassing 1 maart 2018 – de laatste zin is verwijderd omdat het geen letterlijk citaat was van de sprekers.