Veertig jaar kritische IRI-reactor

Iedere TU’er kent het plaatje: de grijze koepel aan het einde van de Mekelweg. Aanstaande donderdag is het precies veertig jaar geleden dat deze kernreactor van het IRI ‘kritisch’ werd.

In de nacht van 24 op 25 april 1963 spleet een neutron een uraniumkern, waarbij weer nieuwe neutronen vrijkwamen die nieuwe uraniumkernen spleten: de eerste kettingreactie was een feit.

,,Van buiten lijkt de kernreactor weinig veranderd, maar de installaties zijn natuurlijk constant verbeterd”, reageert IRI-directeur prof.dr.ir. Ad Verkooijen. ,,Zo produceerde de reactor veertig jaar geleden slechts honderd duizend Watt aan energie, nu is dat ruim twee miljoen Watt. Daarnaast heeft het IRI de sterkste antimateriebron van de wereld gekoppeld aan de reactor.”

Al vanaf de begindagen van het IRI was de ioniserende straling die bij de kettingreactie in de reactor vrijkomt het bindend element van de wetenschappelijke activiteiten. Het onderzoeksspectrum is in de loop der jaren echter steeds breder geworden. Naast puur kernenergieonderzoek houden wetenschappers zich ook bezig met onderwerpen als zonnecellen, lithium-ion-batterijen, stollingseigenschappen van staal, katalysatoren en radiochemische medische toepassingen.

Op de feestelijke bijeenkomst van donderdag wordt de nieuwe vleugel geopend met extra kantoorruimte en laboratoria voor de circa 220 medewerkers. Hierin is ook het onlangs opgerichte centrum voor luminescentiedatering gevestigd, waarin sedimenten tot honderdduizend jaar oud gedateerd kunnen worden.

Op de bijeenkomst wordt het lustrumboek ‘Geboeid door straling en strategie’ gepresenteerd. Dit boek, geschreven door ‘TU-historica’ drs. Frida de Jong en IRI-hoogleraar Hugo van Dam, gaat over de wetenschappelijke en bestuurlijke geschiedenis van het IRI.

Verkooijen over de wetenschappelijke hoogtepunten: ,,Nobelprijswinnaars heeft het IRI nooit voortgebracht. Maar elk jaar worden er weer fundamenteel wetenschappelijke ontdekkingen gedaan. Zo verbeterden IRI-wetenschappers vorig jaar de modellen voor de vorming van kristallen tijdens het stollen van staal, waardoor sterker staal gemaakt kan worden. Ook ontdekten IRI-onderzoekers samen met onderzoekers van de Johns Hopkins University Baltimore dat er groot verband is tussen het kwikgehalte in het lichaam en de kans op hart- en vaatziekten.”

Iedere TU’er kent het plaatje: de grijze koepel aan het einde van de Mekelweg. Aanstaande donderdag is het precies veertig jaar geleden dat deze kernreactor van het IRI ‘kritisch’ werd.

In de nacht van 24 op 25 april 1963 spleet een neutron een uraniumkern, waarbij weer nieuwe neutronen vrijkwamen die nieuwe uraniumkernen spleten: de eerste kettingreactie was een feit.

,,Van buiten lijkt de kernreactor weinig veranderd, maar de installaties zijn natuurlijk constant verbeterd”, reageert IRI-directeur prof.dr.ir. Ad Verkooijen. ,,Zo produceerde de reactor veertig jaar geleden slechts honderd duizend Watt aan energie, nu is dat ruim twee miljoen Watt. Daarnaast heeft het IRI de sterkste antimateriebron van de wereld gekoppeld aan de reactor.”

Al vanaf de begindagen van het IRI was de ioniserende straling die bij de kettingreactie in de reactor vrijkomt het bindend element van de wetenschappelijke activiteiten. Het onderzoeksspectrum is in de loop der jaren echter steeds breder geworden. Naast puur kernenergieonderzoek houden wetenschappers zich ook bezig met onderwerpen als zonnecellen, lithium-ion-batterijen, stollingseigenschappen van staal, katalysatoren en radiochemische medische toepassingen.

Op de feestelijke bijeenkomst van donderdag wordt de nieuwe vleugel geopend met extra kantoorruimte en laboratoria voor de circa 220 medewerkers. Hierin is ook het onlangs opgerichte centrum voor luminescentiedatering gevestigd, waarin sedimenten tot honderdduizend jaar oud gedateerd kunnen worden.

Op de bijeenkomst wordt het lustrumboek ‘Geboeid door straling en strategie’ gepresenteerd. Dit boek, geschreven door ‘TU-historica’ drs. Frida de Jong en IRI-hoogleraar Hugo van Dam, gaat over de wetenschappelijke en bestuurlijke geschiedenis van het IRI.

Verkooijen over de wetenschappelijke hoogtepunten: ,,Nobelprijswinnaars heeft het IRI nooit voortgebracht. Maar elk jaar worden er weer fundamenteel wetenschappelijke ontdekkingen gedaan. Zo verbeterden IRI-wetenschappers vorig jaar de modellen voor de vorming van kristallen tijdens het stollen van staal, waardoor sterker staal gemaakt kan worden. Ook ontdekten IRI-onderzoekers samen met onderzoekers van de Johns Hopkins University Baltimore dat er groot verband is tussen het kwikgehalte in het lichaam en de kans op hart- en vaatziekten.”