Veel drinken, veel stress: mentale gezondheid studenten ‘zeer zorgwekkend’

Zeer zorgwekkend, noemt het kabinet de uitkomsten van de eerste Monitor mentale gezondheid en middelengebruik van studenten in het hoger onderwijs, gemaakt door het Trimbos-instituut, het RIVM en de GGD.

Er zijn dit voorjaar ruim 28 duizend studenten van zeven hogescholen en acht universiteiten ondervraagd over hun welzijn en middelengebruik. Het onderzoek is uitgevoerd ten tijde van de avondklok en de sluiting van de horeca in de derde coronagolf.

Levensmoe
Twee op de drie studenten voelden zich toen emotioneel uitgeput. Een kwart was levensmoe en had weleens de wens om na het inslapen nooit meer wakker te worden. Vier procent had die wens zelfs vaak.

Ruim een op de vier studenten is een overmatige of zware drinker. Overmatig (11 procent) betekent voor mannen meer dan 21 glazen alcohol per week, en voor vrouwen meer dan veertien. ‘Zware’ drinkers (16 procent) nuttigen minstens één keer in de week zes glazen (mannen) of vier glazen (vrouwen).

• Delftse studenten gebruikten tijdens de coronacrisis meer cannabis en experimenteerden vaker met designer drugs. Lees verder.

Cannabis blijkt behoorlijk geaccepteerd onder studenten. Een op de drie heeft dat in de voorgaande twaalf maanden weleens gebruikt, 8 procent doet het wekelijks. De onderzoekers keken naar meer middelengebruik en verslavingen, waarbij vooral gamen opvalt: vijf procent doet dat te veel.

De Delftse studentenraad laat in een gezamenlijke reactie weten ‘zeer geschrokken te zijn’ van de resultaten uit het rapport. “Helaas zijn dit geluiden die wij als studentenraad al langer horen”, aldus voorzitter Maarten de Nooijer.

Grootschalig onderzoek
Er waren al zorgen over de mentale gezondheid van studenten voordat de coronapandemie uitbrak, vooral vanwege de studiedruk en oplopende studieschulden. Toen is dit onderzoek al aangekondigd. Het is de eerste keer dat de mentale gezondheid van studenten op deze schaal is onderzocht.

Wie hoge studieschulden heeft, blijkt meer middelen te gebruiken. Dat is volgens de onderzoekers aanleiding tot zorg, al kunnen ze niet zeggen hoe oorzaak en gevolg in elkaar zitten.

Van de studenten heeft 62 procent veel stress ervaren in de vier weken voorafgaand aan het invullen van de vragenlijst. Bij ruim de helft kwam dat door de coronacrisis, maar een nóg grotere groep (72 procent) wijt de stress aan de studie. 

• Delta onderzoekt: buitenlandse EER-studenten drinken sinds de eerste lockdown gemiddeld bijna drie glazen per week meer dan voor de crisis. Lees verder.

De onderzoekers adviseren een aanpak voor middelenpreventie onder studenten, vooral gericht op groepen als studenten met een functiebeperking en buitenlandse studenten, die extra kwetsbaar blijken.

De Nooijer onderschrijft dat: “Internationale studenten zijn ver van huis en voelen zich hierdoor te vaak geïsoleerd. Deze problemen spelen al langer, maar het coronajaar heeft dat verergerd.”

Studiefinanciering
“Uiteraard is het aannemelijk dat de klachten deels gerelateerd zijn aan de coronapandemie en de daarmee samenhangende maatregelen”, schrijven minister Van Engelshoven (Onderwijs) en staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid) in een brief aan de Tweede Kamer.

Volgens de bewindslieden roept het rapport vragen op over de organisatie en financiering van het onderwijssysteem. “Ook de financiële situatie van studenten en de perspectieven op de arbeids- en woningmarkt kunnen een rol spelen”, stellen ze.

Het kabinet gaat met instellingen in gesprek over een aanpak. Het onderzoek wordt over twee jaar herhaald om te zien hoe studenten er dan voor staan.

Tekortkoming
Studentenraadvoorzitter De Nooijer verwijst naar het begin dit jaar verschenen rapport van PwC. Het onderzoeksbureau concludeerde dat universiteiten 1,1 miljard euro tekortkomen. “En toch wordt er ook dit jaar weer gekort. Universiteiten groeien en groeien, maar de bekostiging wordt naar beneden bijgesteld.”

‘Het leenstelsel dwingt studenten  zo snel mogelijk hun studie af te ronden’

Uit financieel oogpunt is volgens De Nooijer bijvoorbeeld steeds minder animo onder studenten om deel te nemen aan extracurriculaire activiteiten als de medezeggenschap of een bestuur van een studie-, studenten- of sportvereniging. “Het leenstelsel dwingt studenten  zo snel mogelijk hun studie af te ronden om zo de kosten zoveel mogelijk in te perken. Dit leidt er toe dat studenten minder snel geneigd zijn om de wereld buiten de studieboeken te verkennen.” Ook het huidige onderwijsstelsel schiet wat dat betreft tekort, benadrukt hij. “Eén vak niet halen betekent in sommige gevallen dat een student een jaar later pas aan zijn master mag beginnen, met alle financiële gevolgen van dien. Geef een student de kans deze vakken tijdens zijn of haar master te halen, dan kan dat zomaar 12 duizend euro schelen.”

Schrikbarend
Ook de studentenorganisaties, die al jaren aan de bel trekken, zien hun gelijk bevestigd. “Het is schrikbarend om te zien dat zoveel studenten moeite hebben om hun hoofd boven water te houden”, zegt voorzitter Lisanne de Roos van het Interstedelijk Studenten Overleg. “Na vandaag kan niemand meer zeggen dat mentale problemen slechts bij enkele studenten voorkomen.”

Ook de Landelijke Studentenvakbond reageert geschokt. “Je studententijd zou moeten draaien om persoonlijke ontwikkeling, maar het omgekeerde is het geval: studenten bezwijken onder de prestatiedruk. Dat is extreem zorgwekkend”, zegt voorzitter |Ama Boahene.

‘Structurele oorzaken zoals prestatiedruk, eenzaamheid en het leenstelsel moeten worden aangepakt’

Ze benadrukt dat er meer moet gebeuren voor het mentale welzijn van studenten. “Oplossingen die nu geboden worden zijn vaak slechts een doekje voor het bloeden, terwijl er preventief beleid nodig is. Structurele oorzaken zoals prestatiedruk, eenzaamheid en het leenstelsel moeten worden aangepakt. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid van onderwijsinstellingen en de landelijke politiek.”

Extra studentenpsychologen
Universiteitenvereniging VSNU herkent het “zorgwekkende beeld” uit onderzoeken die universiteiten zelf doen naar de mentale gezondheid van studenten. “De coronaperiode is voor veel studenten erg zwaar. Daarom hebben we ook zo gehamerd op het belang van fysiek onderwijs.”

De afgelopen tijd hebben de universiteiten extra studentenpsychologen aangenomen en willen ze hun informatievoorziening verbeteren. Ook de TU nam vorig jaar – na aandringen van de ondernemings- en studentenraad –  een extra psycholoog aan. De Nooijer: “Daarnaast blijven we in gesprek met het college van bestuur om te kijken wat we concreet kunnen betekenen voor het welzijn van de studenten.”

HOP, Bas Belleman, Delta, Marjolein van der Veldt