TU vraagt steun voor open access

De VSNU schreef in juli een brief aan alle ‘leden van de academische gemeenschap’ met de vraag of zij zich willen inzetten voor open access. De TU stuurt deze brief binnenkort door naar alle medewerkers. Concreet wil de VSNU dat uitgevers als Elsevier, Springer en Wiley hun geld op een andere manier gaan verdienen. Niet meer met dure abonnementen, waaraan de TU alleen al jaarlijks zes miljoen euro kwijt is, maar met wetenschappers die uitgevers per publicatie betalen. De artikelen worden daarna gratis toegankelijk voor iedereen, wereldwijd. Het systeem van peer review blijft overeind.

De VSNU is momenteel in onderhandeling met de uitgevers over de licenties voor de universiteiten. Met de brief hoopt zij de druk op te voeren. Rector magnificus Karel Luyben geeft toe dat individuele wetenschappers het systeem niet kunnen veranderen. “Wel kunnen zij bijdragen aan een andere cultuur. Je kunt open access vermijden of juist zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Dat is belangrijk, om kennis toegankelijk te maken voor iedereen, ook voor minderbedeelden die zich geen dure abonnementen kunnen veroorloven.”

Luyben is zich ervan bewust dat de uitgevers niet van vandaag op morgen om zullen gaan, al zetten ook zij kleine stapjes. “Dat noem ik meestribbelen. Ze hebben er weinig bij te winnen om echt te veranderen.” In de tussentijd vragen de universiteiten hun onderzoekers om hun artikelen sowieso te publiceren in online archieven en in de repositories van hun instellingen. Dat laatste gebeurt nog mondjesmaat. Precieze cijfers ontbreken, maar volgens de TU Delft Library gaat het in Delft om nog geen twintig procent.

Overigens is de repository niet de enige plek waar onderzoekers terecht kunnen. Prof.dr.ir. Ronald Hanson van de afdeling quantumtransport bij de faculteit Technische Natuurwetenschappen publiceerde twee maanden geleden nog in het vooraanstaande tijdschrift Science, maar zet zijn artikelen altijd eerst in het open access-platform Arxiv. Om andere wetenschappers alvast op de hoogte te stellen, want de doorlooptijden van de wetenschappelijke tijdschriften zijn lang doordat de artikelen uitgebreid worden geriewed. Maar vooral dat laatste geeft vertrouwen in de kwaliteit, aanzien en niet te vergeten: onderzoekers worden door sommige instellingen – niet de TU – afgerekend op het publiceren van artikelen in toptijdschriften. Dat laatste zou ook aangepakt moeten worden, denkt Hanson, om echt een verandering op gang te brengen. “Het is goed dat de universiteiten dit op de agenda zetten.”