Enkele decennia terug, op zaterdag 23 november, in het gebouw aan het Oostplantsoen, besloten enkele tientallen Delftse studenten te gaan staken. Niet vanwege collegegelden of studieprogramma’s, maar tegen de jodenvervolging en het jaar was 1940.
Student Frans van Hasselt had die dag een protestrede gehouden tegen het uitsluiten van joodse docenten. Op maandag 25 november voegden die studenten met enkele honderden de daad bij het woord. Daarmee was dit eerste openlijke anti-nazi-protest in geheel Nederland een feit – en dat was natuurlijk een unieke gebeurtenis. Zoiets gaat toch niet ongemerkt voorbij?
Maar vandaag en op de 25ste, woensdag, doet de universiteit daar niets aan – geen bijeenkomst, geen herdenking, geen rede, kortom: geen bloemen, geen bezoek. Erg jammer, en eigenlijk onbegrijpelijk en onaanvaardbaar. Of slordig? Het corps gaat wel een bloemetje leggen, zegt Matthijs Kan, de president.
De voorlichter van de TU weet echter van niets. De rector aan de lijn gevraagd – maar die wil niet. Bij Studium Generale weten ze dat er toen gestaakt is, maar zijn verbaasd dat het toevallig vandaag en woensdag 75 jaar terug is. Ze hebben wel op de afgelopen 5 mei voor het eerst een jaarlijkse Frans van Hasselt-lezing georganiseerd, een prima initiatief.
Van Hasselt was de student die aanzette tot de staking op de 25ste door zijn spontane protestrede op de zaterdag ervoor, op de trap van het oude gebouw van weg- en waterbouwkunde aan het Oostplantsoen. Die hield hij in het gebouw waar professor Josephus Jitta van het ene moment op het andere geen college recht meer mocht geven – louter omdat hij joods was.
Dat schoot ongeveer vijfhonderd studenten in het verkeerde keelgat, en zij waren de allereersten in Nederland die openlijk staakten tegen de Jodenvervolging. Dat leidde ertoe dat de nazi’s de toenmalige TH Delft onmiddellijk sloten, tot maart 1941. Jammer genoeg zijn er tot nu toe nooit foto’s opgedoken van die staking, die toch een zeer waardevol moment in onze nationale geschiedenis is. Er wordt wel eens uit het oog verloren, dat de Tweede Wereldoorlog verreweg de grootste ramp is die Nederland ooit overkomen is, met onder meer 275 duizend doden. Per week is dat gemiddeld zo’n duizend doden…
Een dag later, de 26ste, gingen de studenten in Leiden ook staken, aangestoken door Delft. Hun staking, en de protestrede die professor Cleveringa daar toen hield, worden in Leiden en tientallen andere plaatsen – in bijvoorbeeld Amersfoort, maar ook in Rome, Shanghai en Washington- elk jaar herdacht.
Er is op de dag zelf, aanstaande donderdag, in Leiden onder toezicht van de rector een grote herdenking, er is elk jaar een andere Cleveringa-hoogleraar, dit jaar Piet Hein Donner, die ook de Cleveringa-lezing geeft. Er is vorig jaar tijdens de herdenking een mooi beeld bij de ingang van de collegezaal geplaatst, en de publiciteit roept elk jaar weer de uiterst belangrijke protesten van toen in gedachten. Het origineel van de lezing van Cleveringa werd begin dit jaar zelfs nog uitgeroepen tot beste lezing uit de Nederlandse geschiedenis. Zo kan het ook. Het mag ook best wat minder, maar niks doen is echt geen optie.
Die protesten leidden ertoe dat de universitaire wereld als eerste grote groep in verzet kwam en illegaal werk ging uitvoeren. Niet dat deze stakingen in de kranten kwamen, maar het nieuws werd door de illegale bladen wel degelijk verbreid. Maar er heerste veel onzekerheid ook omdat de nazi’s (een term die verre te prefereren is boven ‘Duitsers’) hun onderdrukking voorzichtig doseerden. Maar in Delft groeiden al snel enkele zeer actieve spionage en sabotagegroepen, onder meer die van professor Mekel. Ook mag niet vergeten worden dat een tiental Delftse moslimstudenten uit Indonesië zich zeer actief heeft ingezet voor het helpen van joden bij hun onderduik.
En nu?
Laat de TU zich glashelder uitspreken deze omissie nooit meer zo te laten gebeuren. Want nu anno 2015 worden er weer minderheden in de tang genomen: in Duitsland zijn er wekelijks aanslagen op asielzoekerscentra. In Nederland worden hele groepen gedemoniseerd vanwege hun afkomst of geloof. De PVV en verwante bewegingen polemiseren, zaaien haat en angst en zij groeien in sterkte en aanhang.
Dat moeten weldenkende mensen uit alle macht tegengaan. Dan kan door bijvoorbeeld de antifascistische organisaties te steunen, zoals de AFVN.nl, of progressieve politieke partijen. En door te gedenken dat we zulke protesten vroeger ook hadden. Maar niks doen is absoluut geen optie meer. Beste rector Luyben, trek het u aan!
Arthur Graaf is hoofdredacteur van de site Nieuws WO 2.
Naschrift redactie Delta:
Loyaliteit in de Tweede Wereldoorlog was het onderwerp voor het toneelstuk Getekend dat afgelopen voorjaar werd opgevoerd.
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
delta@tudelft.nl
Comments are closed.