Tachtig miljoen voor onderzoeksfaciliteiten

Vorig jaar al liet Zijlstra in een toespraak voor de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen blijken dat hij investeringen in grootschalige onderzoeksfaciliteiten belangrijk vindt. Hij verwees onder meer naar de ‘supermagneet’ van de Radboud Universiteit die natuurkundige en Nobelprijswinnaar André Geim in staat stelde grafeen te bedenken.



De staatssecretaris vroeg wetenschapsfinancier NWO de in 2008 ontworpen Nederlandse ‘roadmap’ voor grootschalige researchfaciliteiten opnieuw tegen het licht te houden. Dat leidde ertoe dat nu 27 grote onderzoeksprojecten er een plaats op hebben gekregen. Vijf van deze projecten hebben samen 79,6 miljoen euro subsidie gekregen. Nog eens drie geselecteerde projecten ontvangen een aanmoedigingsbedrag.



De vijf geselecteerde projecten zijn:



Mouse Clinic for Cancer and Aging research (MCCA) – € 18,6 miljoen

Hoofdaanvrager: Nederlands Kanker Instituut

De vergrijzing in de westerse samenleving leidt tot een gestage toename van kanker en andere ouderdomsziekten. Sinds enkele jaren is kanker de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland. Voor het ontwikkelen van behandelingen tegen deze ziekten zijn hoogwaardige diermodellen noodzakelijk. Daarom hebben het Nederlands Kanker Instituut en het UMC Groningen de Mouse Clinic for Cancer and Aging research (MCCA) opgericht. De subsidie voor deze onderzoeksfaciliteit biedt de mogelijkheid op maat gemaakte en verfijndere muismodellen te ontwikkelen voor de behandeling van kanker en andere verouderingsziekten.



Proteins@Work; een grootschalige proteomics-onderzoeksfaciliteit voor de life sciences – € 13,5 miljoen

Hoofdaanvrager: Universiteit Utrecht, departement Farmaceutische Wetenschappen

Proteomics – onderzoek naar de eiwitten in een organisme en naar hun onderlinge reacties – is dankzij technische en wetenschappelijke doorbraken inmiddels een volwassen vakgebied. Voor het onderzoek worden veel genetische informatie en klinische data verzameld en gebruikt. Proteins@Work biedt onderzoekers toegang tot hoogwaardige proteomics-technologie, -apparatuur en -expertise. Naar verwachting zal de faciliteit een cruciale rol spelen voor het Life Sciences- en gezondheidsonderzoek in Nederland.



Een ultra-hoge veld NMR-faciliteit voor Nederland – € 18,5 miljoen

Hoofdaanvrager: Universiteit Utrecht, Departement Scheikunde

Nuclear Magnetic Resonance Spectroscopy (NMR of kernspinresonantie) en Nuclear Magnetic Resonance Imaging (nMRI) zijn gebaseerd op de magnetische eigenschappen van atomen. NMR wordt gebruikt voor vele toepassingen: om het ontstaan van ziektes te begrijpen, nieuwe medicijnen te ontwikkelen, betere batterijen en zonnecellen te maken, landbouwopbrengsten te verhogen en voedselkwaliteit te verbeteren. In de nieuwe NMR-faciliteit worden nieuwe, sterkere magneten gebruikt. Dat biedt tot nu toe ongekende mogelijkheden voor onderzoek doordat nauwkeurigergemeten kan worden.



SAFARI: de geschiedenis van het heelal herschreven – € 18 miljoen

Hoofdaanvrager: SRON Netherlands Institute for Space Research

De Nederlands-Europese infraroodspectrometer en -supercamera SAFARI gaat aan boord van de Japanse ruimtetelescoop SPICA op zoek naar de eerste sterrenstelsels van het heelal. De camera zal chemische vingerafdrukken van deze gigantische sterrenschijven nemen, om daarmee hun ontstaansgeschiedenis te reconstrueren. Het instrument speurt ook naar ijs en waterdamp in protoplanetaire schijven. De fysische en chemische omstandigheden in deze schijven bepalen uiteindelijk de vorming van planeten. SPICA-SAFARI kan na de lancering (medio 2020) nog dieper het heelal in kijken dan zijn voorgangers, en zo de geschiedenis van het heelal herschrijven.



Magnetenlaboratorium van wereldformaat – € 11 miljoen

Hoofdaanvrager: RU-FOM samenwerkingsverband HFML, Radboud Universiteit en Stichting FOM

Nergens ter wereld kunnen zo lang achter elkaar zulke hoge magneetvelden opgewekt worden als in het High Field Magnet Laboratory (HFML) te Nijmegen. HFML is daarom ook een sterke speler op het gebied van innovatief onderzoek naar nieuwe materialen, zoals het Nobelprijswinnende grafeen. Wetenschappers van over de hele wereld bestuderen hier tot in het kleinste detail eigenschappen van materialen. Het onderzoek leidt tot nieuwe fysische experimenten en tot nieuwe inzichten.



De drie organisaties die zijn geselecteerd voor een aanmoedingsbedrag zijn:



CLARIAH – Common Lab Research Infrastructure for the Arts and Humanities

Hoofdaanvrager: Universiteit Utrecht, Faculteit Geesteswetenschappen

De digitalisering van grote hoeveelheden bronnen als tekst, beeld, geluid en filmopnamen brengt momenteel een revolutie teweeg in het geesteswetenschappelijk onderzoek. ICT-tools zijn cruciaal voor toponderzoek. CLARIAH biedt geesteswetenschappers – van letterkundigen tot historici en van archeologen tot taalkundigen – een gedeeld digitaal ‘laboratorium’, waarin zij grote verzamelingen digitale bronnen kunnen raadplegen, en innovatieve methoden vinden om die data te verwerken.



Towards a consolidated Dutch Biobanking Hub, integrating the Dutch Biobanking Infrastructure in the European ESFRI Roadmap

Hoofdaanvrager: Leids Universitair Medisch Centrum – Humane Genetica

Om beter in te kunnen spelen op moderne en wijdverspreide ziektes is veel meer kennis nodig over hoe zij veroorzaakt worden en hoe we ze kunnen voorkomen of behandelen. Biobanken – grote collecties van data en bloed en andere lichaamsmaterialen – vormen de basis voor het grootschalige onderzoek dat nodig is voor een beter begrip van het ontstaan en de verspreiding van ziekten. Reeds bestaande biobanken als BBMRI-NL, het String of Pearls Initiative, en LifeLines hebben als doel een toegankelijk netwerk van biobanken op te zetten en nog verder uit te breiden.



The Generations and Gender Programme: A Large-Scale, Longitudinal, Comparative Database for Social Science Analysis

Hoofdaanvrager: Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut

Het Generations and Gender Programme (GGP) verzamelt en verspreidt informatie over hoe de relatie tussen jongeren en ouderen in Europa aan het veranderen is. Deze informatie wordt gebruikt om bijvoorbeeld de oorzaken en gevolgen van sociaal-economische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, en tussen de verschillende generaties te achterhalen. In aanvulling op aanwezige Europese data, wordt in het programma nieuwe informatie over de Nederlandse situatie verzameld en methoden ontwikkeldom de benodigde informatie zo efficiënt mogelijk te verzamelen. 

De universiteit heeft al haar studenten in Japan ondersteuning aangeboden in het geval zij eerder willen terugkeren. Het gaat daarbij om hulp bij het regelen van de terugreis. Twee studenten hebben daar gebruik van gemaakt en zijn afgelopen zondag teruggekeerd.

De overige tien studenten hebben besloten hun stage af te maken. Zij bevonden zich niet in een risicogebied. “Er geldt voor het gebied waar zij verblijven geen advies van het ministerie van Buitenlandse Zaken om weg te gaan”, aldus woordvoerster Karen Collet.

Uit contact dat Delta heeft met enkele van deze studenten, blijkt dat zij graag nog wat maanden in Japan blijven. Zij zouden oorspronkelijk tot 8 maart (drie dagen voor de aardbeving) stage lopen bij het onderzoeksinstituut AIST in Tokyo, maar kregen halverwege hun verblijf de mogelijkheid te verlengen.
Inmiddels verblijven zij – volgens student werktuigbouwkunde Thijs Heldoorn ‘om iedereen gerust te stellen’ – in Takamatsu, zo’n zevenhonderd kilometer van Tokyo. Daar werken ze bij een andere vestiging van hetzelfde bedrijf, maar eigenlijk willen ze zo snel mogelijk terug naar Tokyo.

‘Als alles meezit, zit ik volgende week in mijn nieuwe woonruimte in het centrum van Tokyo’, laat student werktuigbouwkunde Erik Vlasblom weten. ‘Als de situatie niet verslechtert, is er een grote kans dat ik ook de zomer helemaal meepak, tot ik in september weer verder ga in Delft.’
Volgens de TU zijn er geen medewerkers in Japan. Voor zover bekend zijn er ook geen medewerkers en studenten in Libië en Bahrein. De TU heeft mensen die naar Libië zouden gaan, geadviseerd niet te gaan. Hetzelfde geldt voor een groep studenten die nog naar Japan zou reizen. Deze groep is uiteindelijk niet gegaan.

Overigens zijn er nu twintig Japanse studenten in Delft. De universiteit heeft ze haar medeleven betoond en aangeboden dat ze gesprekken kunnen hebben met studentendecanen en -psychologen. Vorige week was daar nog geen gebruik van gemaakt.