Spinozapremie voor Delfts biofysicus Nynke Dekker

Hoogleraar moleculaire biofysica Nynke Dekker van de TU Delft heeft pionierswerk verricht in haar vakgebied. Ze laat volgens NWO onder meer zien hoe chemotherapieën op moleculair niveau kankercellen doden.

Dekker is een van de vier laureaten van de Spinozapremie, zo maakte wetenschapsfinancier NWO vandaag bekend. De gelukkigen mogen ieder 2,5 miljoen euro aan onderzoek besteden. Behalve Dekker, vallen Jan van Hest, Pauline Kleingeld en Sjaak Neefjes in de prijzen voor hun baanbrekende wetenschappelijke werk. Daarnaast krijgen hoogleraren Linda Steg en Ton Schumacher de Stevinpremie voor de maatschappelijke impact van hun onderzoek.

Inclusief de nieuwe laureaten kent Nederland nu 97 Spinozalaureaten en 6 Stevinlaureaten. De uitreiking van de premies vindt plaats op woensdag 30 september. Die dag vertellen de laureaten ook waarvoor ze hun premie willen inzetten.

Dekker
Nynke Dekker (1971) is internationaal vermaard vanwege haar vooruitstrevende onderzoek naar individuele DNA- en RNA-moleculen en hun interacties met eiwitten in bacteriën, virussen, en eukaryoten (organismen waarvan de cellen celkernen bevatten). Zo beschreef ze hoe viruseiwitten fouten inbouwen in het virale RNA, zodat virussen kunnen muteren en beter kunnen overleven in veranderende omstandigheden, en hoe antivirale remmers deze eiwitten verstoren, meldt de TU in een persbericht. Ze liet zien hoe het kopiëren van DNA in bacteriën stopgezet kan worden, maar dat het vertalen van DNA in RNA zelfs onder lastige omstandigheden doorgaat. Ook beschreef ze hoe chemotherapeutische moleculen tegen kanker veranderingen teweegbrengen in de activiteit van het eiwit topoisomerase.

Van Hest
Jan van Hest (1968) is hoogleraar bio-organische chemie aan de TU Eindhoven. Hij ontwikkelt nieuwe materialen en versnelt chemische processen door kunstmatig gemaakte moleculen te combineren met biologische componenten. De materialen die hij ontwikkelt kunnen onder meer worden gebruikt om medicijnen door het lichaam te transporteren. Hij maakt ook nanoreactoren die in levende cellen reacties met enzymen tot stand kunnen brengen.

Neefjes
De Leidse hoogleraar chemische immunologie Sjaak Neefjes (1959) staat bekend als een multidisciplinaire duizendpoot. Hij combineert inzichten uit de chemie, celbiologie, immunologie en biochemie om processen in één enkele cel te bestuderen. Dat leidt volgens NWO tot baanbrekende ontdekkingen over de werking van het afweersysteem, die de strijd tegen kanker, infectieziekten en auto-immuunziekten vooruit helpen.

Kleingeld
De enige geesteswetenschapper onder de vier Spinozalaureaten is hoogleraar ethiek Pauline Kleingeld (1962) van de Rijksuniversiteit Groningen. NWO roemt haar interpretatie van Kants ethiek en politieke filosofie die nieuwe perspectieven biedt op moreel universalisme, autonomie, de vrije wil en kosmopolitisme. Ook legt ze Kants racistische en seksistische vooroordelen langs de meetlat. “Haar originele aanpak en ideeën maken haar tot een internationaal toonaangevende Kant-expert die tevens belangrijke bruggen slaat naar hedendaagse filosofische discussies en gedragswetenschappelijk onderzoek.”

Schumacher
Ton Schumacher (1965) ontvangt de Stevinpremie voor zijn onderzoek op het gebied van immuuntherapie tegen kanker. Hij is groepsleider molecular oncology & immunology bij het Antoni van Leeuwenhoek en Oncode Instituut. Tevens is hij in Leiden hoogleraar immuuntechnologie. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in de snelle ontwikkeling van zijn vakgebied, zowel door zijn wetenschappelijke ontdekkingen als door zijn vermogen deze te vertalen in praktische toepassingen bij de behandeling van patiënten.

Steg
De andere Stevinpremie gaat naar Linda Steg (1965), hoogleraar omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Binnen haar jonge vakgebied geldt ze als een pionier. Ze doet onderzoek naar factoren die milieuvriendelijk gedrag stimuleren. Een belangrijke uitkomst is dat mensen niet alleen handelen op basis van ‘rationele’ feiten en argumenten of kosten-batenanalyses, maar dat ook morele overwegingen en zorgen om het milieu een rol spelen.

HOP, Hein Cuppen / Delta, Tomas van Dijk