Opinie

Scoren in de media

Over Diederik Stapel is veel gespeculeerd de afgelopen weken. De Tilburgse hoogleraar sociale psychologie bleek data te hebben verzonnen en is op non-actief gesteld.

Is hij een uitzondering of zijn er veel meer wetenschappers die frauderen? Is Stapel bezweken onder de druk om te publiceren? Wat mij opviel is dat Stapel niet alleen veel publiceerde, maar dat hij ook vaak in de media kwam. Niet alleen met zijn onderzoeken, ook met oneliners over allerlei onderwerpen. Daarnaast stelde hij mediagenieke onderzoeksvragen als ‘Maakt macht hypocriet?’ en ‘Leidt troep tot discriminatie?’.

Eind augustus kreeg Stapel nog flink wat aandacht door het persbericht ‘Vleeseters zijn egoïstischer en minder sociaal’. Toen journalisten vroegen of ze het onderzoek dat hij uitvoerde met Roos Vonk en Marcel Zeelenberg eens mochten zien, bleek er nog helemaal geen artikel te zijn. Er was alleen een bestandje met rammelende cijfers. Het is een merkwaardig verhaal, zelfs als de data niet door Stapel verzonnen blijken. Roos Vonk probeerde zichzelf vrij te pleiten, maar maakte het alleen maar erger door te zeggen dat hoogleraren nóóit elkaars werk controleren en dat je altijd alleen de resultaten gebruikt die je hypothese bevestigen. Oei. Waarom schoof Vonk überhaupt aan bij Pauw & Witteman? En waarom stuurde de universiteit dat persbericht in eerste instantie uit?

Het lijkt erop dat de wetenschap te druk bezig is met scoren in de media. Het is alleen niet zo makkelijk om van onderzoek naar nieuwsberichten te komen. In mijn vakgebied, wiskunde, zie ik twee soorten nieuws. Allereerst de wiskundig belangrijke ontdekkingen, bijvoorbeeld het bewijs van het Poincaré-vermoeden. Dit soort nieuws is moeilijk sexy te brengen, omdat de details (en de vraag zelf) volkomen onbegrijpelijk zijn voor het grote publiek. Het andere soort wiskundige nieuws is een variatie op ‘Chinese scholier lost eeuwenoud probleem op’. Vaak is dat eeuwenoud probleem obscuur en totaal oninteressant voor wiskundigen, maar hierover kan een journalist wel snel een lekker smeuïg stukje typen. Waarschijnlijk geldt hetzelfde voor veel vakgebieden: het belangrijkste onderzoek is het moeilijkste te populariseren. De wetenschapsrubriekjes moeten toch vol, dus kiezen redacties de wat frivolere onderzoeken.

Veel nieuw onderzoek is nu eenmaal moeilijk te communiceren, zelfs naar collega-wetenschappers. Neem het lunch-colloquium ‘This week’s discoveries’ van de exacte faculteit in Leiden. Twee onderzoekers vertellen elk een kwartier over hun werk waarbij, zoals de titel van de bijeenkomst al suggereert, de aller-aller-laatste ontdekkingen centraal staan. Een charmant idee, zeker omdat er een gratis lunch is. Maar in de praktijk zijn de meeste praatjes na twee minuten niet meer te volgen omdat het onderwerp zo specialistisch is.

Delft zou een tegenhanger moeten organiseren: een interdisciplinair colloquium, waar onderzoekers vertellen over de grote, klassieke ideeën uit hun vakgebied. Aan het eind mogen ze een minuutje praten over hun eigen werk. Dat is voor de zaal veel leerzamer. En misschien helpt het de onderzoekers een beetje om hun laatste ontdekkingen in perspectief te zetten en niet te snel een hijgerig persbericht te versturen.


Ionica Smeets is TU-alumnus (wiskunde), wetenschapsjournalist en onderzoeker bij Publiek Begrip van Wetenschap in Leiden.

Onderwijsdirecteur Russchenberg wijst erop dat vooraf al was gewaarschuwd dat het concept niet deugde. Rullmann nuanceert dat. “We hebben mensen laten inspreken. Vanuit de faculteit 3mE is dat gebeurd, vanuit EWI kwam minder respons.”

Van der Leij spreekt over de wet van de remmende voorsprong. Rullmann: “Nou, dit is vertragende achterstand. Het licht dooft nu zowel bij de docent als op het scherm. Misschien hebben we in onze hoogmoed een stap te ver gezet. We proberen een oplossing te vinden voor het conceptuele probleem.”

Volgende week laat Rullmann zich informeren door docenten wiskunde.

Zie ook: ‘Elektronische borden voldoen niet’

Redacteur Redactie

Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?

delta@tudelft.nl

Comments are closed.