Onderzoekers met shirtreclame

Vroeger, bij het kijken van de voetbalsamenvattingen op zondagavond, herkende ik de spelers van de Paniniplaatjes die we op het schoolplein verhandelden. Als journalist ervaar ik iets vergelijkbaars. Regelmatig verschijnen koppen op televisie waarbij ik roep: ,,Hé, die heb ik wel eens geïnterviewd.”

Zo ook twee weken geleden, tijdens een uitzending van Netwerk, over de onafhankelijkheid van wetenschappers. In beeld verscheen een fotootje van prof.dr.ir. Coenraad Esveld, Delfts hoogleraar railbouwkunde. De aanleiding: hij had geweigerd om eerdere uitspraken in Intermediair over het Nederlandse spoorwegnet toe te lichten. Volgens Netwerk wilde Esveld zijn relatie met ProRail % beheerder van het spoorwegnet én financier van zijn vakgroep % niet verpesten.

Ik kende hem. Ruim een jaar geleden zocht ik voor een artikel voor De Groene Amsterdammer een onafhankelijke spoorwegkenner en kwam uit bij Esveld, niet wetend dat ProRail zijn vakgroep betaalde. In mijn digitale archief herlas ik de quotes die de hoogleraar me destijds gaf % kort voordat ProRail zelf bekend zou maken dat er fors achterstallig onderhoud was. Esveld was niet erg kritisch geweest, al kan dat natuurlijk ook aan de scherpte van mijn vragen gelegen hebben.
Dubbel

Esveld zelf beweerde vorige week in Delta dat de beschuldiging van Netwerk ongegrond is. Dat hij ‘verneukt’ is en dat zowel de TU Delft als ProRail willen dat hij zich onafhankelijk opstelt. Toch zit er een luchtje aan deze zaak. Schuilt er niet altijd gevaar in de inmenging van het bedrijfsleven in de wetenschap? Bijt een hoogleraar de hand die hem voedt?

Nee, die bijt hij niet. Niet hard in ieder geval. Dat is een kwestie van fatsoen. Esveld wordt vast niet direct door ProRail gemaand zijn mond te houden % ‘Meneer, over die belabberde bovenleidingen kunt u beter uw mond houden’ %, maar het speelt zeker in zijn achterhoofd mee dat hij ProRail niet tot op het bot moet afbreken. Een privaat gefinancierde hoogleraar zet onbewust zelf de handrem op zijn wetenschappelijke onafhankelijkheid.

De reactie van rector-magnificus Fokkema op de affaire was opvallend. In Netwerk en in NRC Handelsblad zei hij geschokt te zijn. Maar hing diezelfde Fokkema een paar weken eerder niet boos aan de lijn bij Delta? Hij eiste namens zijn promovendus Frans Mulders dat een aantal citaten over het onderzoek naar Groningse gasvelden uit een nog te publiceren artikel werden afgezwakt. Hij wekte de indruk dat de NAM % betrokken bij het onderzoek % geen toestemming gaf voor publicatie van bepaalde informatie. Fokkema bood later zijn excuses aan, maar de vraag blijft: zijn dit verschillende kwesties of is hier sprake van een dubbele moraal?

Nog iets: Fokkema pleitte in Netwerk voor invoering van een arbitrage-instituut. Gek genoeg is dat er sinds mei vorig jaar al: het Landelijk Orgaan voor Wetenschappelijke Integriteit (LOWI). Eén telefoontje naar het LOWI leert dat de TU Delft hier niet aan meedoet, en dat het college van bestuur nooit heeft geantwoord op vragen van het instituut in juli 2003 over de klachtenprocedures van de TU bij wetenschappelijk wangedrag. Ook de namen van de leden vaneen vertrouwenscommissie, bij wie gedupeerden klachten kunnen indienen, heeft het LOWI nooit ontvangen. Sterker: zo’n commissie bestaat niet eens aan de TU. Zo belangrijk vindt deze universiteit de integriteit blijkbaar niet.
Rechters

Door de affaire-Esveld besef ik dat een journalist op zijn hoede moet zijn bij zoektochten naar onafhankelijk commentaar. Een interessante vraag is: had ik Esveld niet geïnterviewd als ik wist dat ProRail zijn leerstoel betaalt? Ik weet het niet.

Ik ben er niet tegen dat universiteit en bedrijfsleven tegen elkaar aanschurken. Dat levert de maatschappij meer op dan een stapel hobbyonderzoek.

Wat mij stoort is de geheimzinnigheid. Nevenfuncties van rechters staan openbaar geregistreerd op www.rechtspraak.nl. Maar waar zie ik wie een hoogleraarspost betaalt? Welke hoogleraar welk commissariaat bezet? En voor welke bedrijven een vakgroep derde-geldstroomonderzoek uitvoert? Niet op de site van de sectie Railbouwkunde in ieder geval.

Misschien moeten wetenschappers net als voetballers met shirtreclame gaan spelen. De hele vakgroep betaald? – Een logo midden op de borst van de hoogleraar. – Een klein onderzoekje gefinancierd? – Dan een klein tekstje op de mouw. – Bijkomend voordeel: we kunnen op de universiteitscampus Paniniplaatjes van hoogleraren gaan verhandelen.

De auteur is freelance journalist. Hij studeerde technische bestuurskunde aan de TU Delft.

Vroeger, bij het kijken van de voetbalsamenvattingen op zondagavond, herkende ik de spelers van de Paniniplaatjes die we op het schoolplein verhandelden. Als journalist ervaar ik iets vergelijkbaars. Regelmatig verschijnen koppen op televisie waarbij ik roep: ,,Hé, die heb ik wel eens geïnterviewd.”

Zo ook twee weken geleden, tijdens een uitzending van Netwerk, over de onafhankelijkheid van wetenschappers. In beeld verscheen een fotootje van prof.dr.ir. Coenraad Esveld, Delfts hoogleraar railbouwkunde. De aanleiding: hij had geweigerd om eerdere uitspraken in Intermediair over het Nederlandse spoorwegnet toe te lichten. Volgens Netwerk wilde Esveld zijn relatie met ProRail % beheerder van het spoorwegnet én financier van zijn vakgroep % niet verpesten.

Ik kende hem. Ruim een jaar geleden zocht ik voor een artikel voor De Groene Amsterdammer een onafhankelijke spoorwegkenner en kwam uit bij Esveld, niet wetend dat ProRail zijn vakgroep betaalde. In mijn digitale archief herlas ik de quotes die de hoogleraar me destijds gaf % kort voordat ProRail zelf bekend zou maken dat er fors achterstallig onderhoud was. Esveld was niet erg kritisch geweest, al kan dat natuurlijk ook aan de scherpte van mijn vragen gelegen hebben.
Dubbel

Esveld zelf beweerde vorige week in Delta dat de beschuldiging van Netwerk ongegrond is. Dat hij ‘verneukt’ is en dat zowel de TU Delft als ProRail willen dat hij zich onafhankelijk opstelt. Toch zit er een luchtje aan deze zaak. Schuilt er niet altijd gevaar in de inmenging van het bedrijfsleven in de wetenschap? Bijt een hoogleraar de hand die hem voedt?

Nee, die bijt hij niet. Niet hard in ieder geval. Dat is een kwestie van fatsoen. Esveld wordt vast niet direct door ProRail gemaand zijn mond te houden % ‘Meneer, over die belabberde bovenleidingen kunt u beter uw mond houden’ %, maar het speelt zeker in zijn achterhoofd mee dat hij ProRail niet tot op het bot moet afbreken. Een privaat gefinancierde hoogleraar zet onbewust zelf de handrem op zijn wetenschappelijke onafhankelijkheid.

De reactie van rector-magnificus Fokkema op de affaire was opvallend. In Netwerk en in NRC Handelsblad zei hij geschokt te zijn. Maar hing diezelfde Fokkema een paar weken eerder niet boos aan de lijn bij Delta? Hij eiste namens zijn promovendus Frans Mulders dat een aantal citaten over het onderzoek naar Groningse gasvelden uit een nog te publiceren artikel werden afgezwakt. Hij wekte de indruk dat de NAM % betrokken bij het onderzoek % geen toestemming gaf voor publicatie van bepaalde informatie. Fokkema bood later zijn excuses aan, maar de vraag blijft: zijn dit verschillende kwesties of is hier sprake van een dubbele moraal?

Nog iets: Fokkema pleitte in Netwerk voor invoering van een arbitrage-instituut. Gek genoeg is dat er sinds mei vorig jaar al: het Landelijk Orgaan voor Wetenschappelijke Integriteit (LOWI). Eén telefoontje naar het LOWI leert dat de TU Delft hier niet aan meedoet, en dat het college van bestuur nooit heeft geantwoord op vragen van het instituut in juli 2003 over de klachtenprocedures van de TU bij wetenschappelijk wangedrag. Ook de namen van de leden vaneen vertrouwenscommissie, bij wie gedupeerden klachten kunnen indienen, heeft het LOWI nooit ontvangen. Sterker: zo’n commissie bestaat niet eens aan de TU. Zo belangrijk vindt deze universiteit de integriteit blijkbaar niet.
Rechters

Door de affaire-Esveld besef ik dat een journalist op zijn hoede moet zijn bij zoektochten naar onafhankelijk commentaar. Een interessante vraag is: had ik Esveld niet geïnterviewd als ik wist dat ProRail zijn leerstoel betaalt? Ik weet het niet.

Ik ben er niet tegen dat universiteit en bedrijfsleven tegen elkaar aanschurken. Dat levert de maatschappij meer op dan een stapel hobbyonderzoek.

Wat mij stoort is de geheimzinnigheid. Nevenfuncties van rechters staan openbaar geregistreerd op www.rechtspraak.nl. Maar waar zie ik wie een hoogleraarspost betaalt? Welke hoogleraar welk commissariaat bezet? En voor welke bedrijven een vakgroep derde-geldstroomonderzoek uitvoert? Niet op de site van de sectie Railbouwkunde in ieder geval.

Misschien moeten wetenschappers net als voetballers met shirtreclame gaan spelen. De hele vakgroep betaald? – Een logo midden op de borst van de hoogleraar. – Een klein onderzoekje gefinancierd? – Dan een klein tekstje op de mouw. – Bijkomend voordeel: we kunnen op de universiteitscampus Paniniplaatjes van hoogleraren gaan verhandelen.

De auteur is freelance journalist. Hij studeerde technische bestuurskunde aan de TU Delft.