‘Ik wil me niet structureel aanpassen aan de norm’

“Tja, dank je.” Echt enthousiast klinkt Van Workum niet wanneer ik hem met zijn knisperend verse diploma feliciteer. “Een opleiding volgen is een gebaand pad, waarbij je drie jaar lang niet zelfstandig hoeft na te denken over wat je doet. Zo knap is dat niet”, zegt hij met een frons op zijn voorhoofd. We zijn amper een minuut aan het praten en één ding is al duidelijk: dit gaat geen doorsnee interview worden.

Ik wilde het met Van Workum onder meer over zijn toekomst hebben. Als je zo jong al een bachelordiploma op zak hebt, ligt de wereld toch aan je voeten? “Nee”, antwoordt hij resoluut op die vraag. Over zijn leeftijd heeft hij het liever helemaal niet. En alles kunnen doen wat hij wilt? Juist niet, stelt hij. Hij voelt druk. “Ik heb meer leervermogen gekregen dan andere mensen en ik voel me verplicht om dat ook tot potentie te brengen.” Hij is daarom dit jaar niet gaan werken of reizen. Een master is het ook niet geworden. Van Workum studeert nu aan de hogeschool CODE in Berlijn, een private onderwijsinstelling opgericht door de 31-jarige Duitse whizzkid Thomas Bachem. De school wordt gefinancierd door bedrijven als Facebook en Amazon. Er is geen volgebouwd onderwijsprogramma en er zijn ook geen schriftelijke tentamens. Studenten leren op hun eigen manier, krijgen vakken gericht op zelfontplooiing en lanceren gaandeweg innovatieve start-ups. “Ik heb de afgelopen twee maanden meer geleerd dan in mijn drie jaar op de TU”, zegt hij terwijl hij druk gebaart.

Chemie combineren met programmeren 
Wat hij dan heeft geleerd? Dat vindt hij lastig om onder woorden te brengen. Hij neemt een hap adem en wil iets zeggen, maar bedenkt zich weer. “Het is vooral een gevoel.” Ik vraag hem een vergelijking te maken met zijn bachelor molecular science & technology (MST). Waarom vindt hij dat diploma niet zo bijzonder? “Vaak denken mensen dat de universiteit moeilijker is dan de middelbare school, maar in feite is het alleen een vergroting van hetzelfde proces”, antwoordt hij. “Dikkere boeken waaruit je feitjes moet extraheren om die toe te passen op een toets. Abstract en analytisch denkvermogen dus, zonder dat het echt fundamenteel lastiger wordt. Maar hier? Hier moet je met twaalf mensen oplossingen vinden voor een probleem.” En dat zorgt volgens Van Workum voor een extra dimensie. “Je denkt dus niet alleen inhoudelijk na over dat probleem, maar moet bijvoorbeeld ook opeens andere mensen overtuigen en écht goed communiceren.”

In Duitsland volgt hij een bachelor programmeren. “Het informatietijdperk is pas net begonnen.” In de toekomst wil hij iets doen op het snijvlak van chemie en digitalisering. Alles is immers chemie, zegt hij. “Ik wil bijvoorbeeld chemische 3D-visuals maken om aan mensen te laten zien dat chemie helemaal niet zo ingewikkeld is. Chemie is nu nog het speelveld van farmaceutische reuzen. Als ik met mijn visuals meer mensen het chemische veld in trek, kan ik misschien wel een maatschappelijke movement creëren. Chemie democratiseren dus, in plaats van de agenda alleen te laten afhangen van supply en demand.”

Niet meer naar college 
Halverwege het gesprek vraagt Van Workum me hoe ik het verhaal ga uitwerken. Ik antwoord hem dat het een persoonlijk interview wordt. Hij fronst even. “Gaan mensen daar wel iets van leren? Een interview met mij?” Daar vraagt hij me iets. Een zinnig antwoord heb ik niet, wel een tegenvraag. Zijn bacheloropleiding mailde ons eerder deze week juist dat hij het leuk zou vinden om geïnterviewd te worden. Waarom wilde hij dat? Van Workum:  “Ik hoop dat dit gesprek me helpt te reflecteren op mijn keuzes.”

Reflecteren dus. Dat doet hij naar eigen zeggen ‘non-stop’. “Elk uur en elke minuut misschien wel. Ik zoek overal een driedubbel metaniveau achter.” Dat heeft hij van kleins af aan al. Bij zijn ouders bijvoorbeeld wanneer ze vonden dat hij moest doen wat zij zeiden. “Dan dacht ik: ben ik als kind automatisch geboren in een slaafse gehoorzaamheidsrelatie?” Dat leverde weleens wrijving op. Thuis knetterde het. Hoewel hij vrienden had, vond hij ook op school niet altijd aansluiting. In de brugklas bijvoorbeeld, waar hij vervroegd begon nadat hij in groep zeven de Cito-eindtoets mocht doen en de hoogste score behaalde. “Alle dingen die ik in de brugklas riep en zei? Niemand kon er iets mee.” Hij voelde zich sociaal geïsoleerd en besloot volledig zijn eigen leerweg te volgen. Op zijn middelbare school vroeg hij of hij de tweede en derde klas in één jaar mocht doen. Hij zou zelf alle stof doornemen. Dat mocht. En lukte. Toen hij vanaf de vierde klas het reguliere lesprogramma moest volgen, bleek het net als in de brugklas niet te gaan. “Ik wilde mezelf niet structureel aanpassen aan de norm.” Ook de vijfde en zesde klas deed hij uiteindelijk in één jaar.

En zo belandde hij op zijn vijftiende op de universiteit. Die doorliep hij wel nominaal. “Vanaf het tweede jaar heb ik geen college meer gevolgd en ben ik vooral bezig geweest met zelf dingen leren.” Hij las boeken over allerlei onderwerpen. Zocht informatie op over ondernemen en richtte eigen bedrijfjes op. Dat soort dingen. Al scrollend op zijn smartphone kwam hij op Instagram een advertentie tegen voor de hogeschool CODE. Het sprak hem meteen aan. “Ik heb op mijn twaalfde met een vriendje een manifest geschreven over hoe onderwijs zou moeten zijn. Dat komt voor negentig procent overeen met deze school.” Eindelijk heeft het gevoel dat hij op zijn plek zit. “Ik ben voor het eerst echt gelukkig. Als ik nu iets zeg, snappen mensen me meteen.” Zijn glimlach maakt al gauw weer plaats voor een peinzende blik. “Dat is denk ik de belangrijkste boodschap van dit interview. Iedereen kan uiteindelijk zijn eigen pad volgen, net zoals ik dat heb gedaan.”