Hoe komt Nederland de komende winter door?

Eerst het goede nieuws. De Nederlandse gasbergingen zijn volgepompt. Dus zolang de gasimport vanuit Noorwegen, Noordzeevelden en LNG-gastankers in stand blijft, en de winter niet te streng is, hoeft er geen tekort aan gas te ontstaan. Dat vertelt dr. Aad Correljé, energie-econoom bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management (TBM).

“De vraag is niet: hoe houden we de gasstroom in stand? Maar: hoe houden we het betaalbaar? Dat is de echte discussie”, vindt zijn collega prof.dr. Kornelis Blok, ook van TBM.

 “De oplossing ligt in de reductie van het gebruik”, stelt TU-alumnus en zelfstandig energieconsultant ir. Onno Toepoel. Hij werkt veel met lokale overheden, woningcorporaties en andere vastgoedbeheerders. “Daar is men vooral bezig om het budget rond te krijgen, maar nog niet bezig met het terugdringen van de vraag.”

^{Groothandelsprijs aardgas over afgelopen jaar voor inkoop komende jaren. (Bron: Zicht op Energie)}

Gasmarkt
Aardgasprijzen worden vastgesteld op basis van vraag en aanbod, legt Toepoel uit op zijn website zichtopenergie.nl. Vooral eind augustus liep dat behoorlijk uit de hand. De groothandelsprijs voor 2023 schoot toen vanaf € 0,25 per kuub een jaar eerder door naar € 3,05 per m³. Toen de gasbergingen eenmaal gevuld waren nam de vraag af en zakte de prijs terug naar € 1,85/m³. Nog altijd ruim zes keer meer dan voor de gascrisis.

‘De terugverdientijd is van twaalf jaar geslonken tot vier’

Het wegvallen van aardgas uit Rusland heeft een flinke krapte op de wereldmarkt veroorzaakt. Daardoor leidt een hogere vraag direct tot een prijsstijging. Dus moet de vraag omlaag om gas nog enigszins betaalbaar te houden.

Belangstelling energiebesparen groeit
Lukt dat een beetje? Volgens Aad Correljé is het verbruik onder druk van de hoge gasprijzen met ongeveer 15 procent afgenomen. Een aantal grootverbruikers is afgehaakt vanwege de hoge kosten. Dat waren onder meer de glastuinbouw en de kunstmestindustrie. Ook zijn industrieën uitgeweken naar andere brandstoffen: raffinaderijen verstoken nu olieproducten in plaats van aardgas. Elektriciteitsproducenten stoken weer volop kolen. Beide maatregelen veroorzaken meer CO₂-uitstoot, maar daar doet zelfs de minister van energie en klimaat nu niet moeilijk over.

Correljé ziet in het bedrijfsleven meer belangstelling voor energiebesparing: “Waar vroeger het energieverbruik niet zo’n punt was, zie je nu dat bedrijven en managers oog hebben gekregen voor energieverbruik. Die gaan ovens uitzetten. Energie is een kostenpost van belang geworden en dat betekent dat men er voorzichtiger mee omgaat en dat er dus minder verspild wordt.”

Toepoel ziet in de vastgoedsector ook meer belangstelling voor energiebesparing: “Deze hoge kosten voor aardgas en stroom hebben meer belangstelling voor isoleren gewekt dan vijf jaar voorlichtingscampagnes. Een maatregel met een terugverdientijd van twaalf jaar is inmiddels geslonken tot vier. Dat is snel terugverdiend.”

Toch heeft die toegenomen belangstelling nog niet tot een minder energiegebruik geleid, constateert Blok: “Ik zie dat niet in de statistieken terug. Die worden elke week door het CBS bijgehouden. Sinds de gasprijsverhoging van vorig jaar hebben glastuinbouw en sectoren van de chemische industrie de gastent verlaten. De anderen blijven rustig doorgaan.”

Covid-intensiteit
Blok vindt het tijd voor overheidscampagnes met een covid-achtige intensiteit met de minister-president op het podium bij persconferenties. Huishoudens worden nu gecompenseerd voor de hoge energieprijs, maar waarom dringt men niet tegelijkertijd aan op besparing, vraagt hij retorisch.

 “Ik vind dat je alle mensen die in de energiearmoede terecht kunnen komen één voor één moet bezoeken en ze thuis helpen om energie te besparen. Compenseren moet je ook, maar het is een mooi begin als je iedereen kunt helpen 10 of 20 procent minder energie te verbruiken.”

Het midden- en kleinbedrijf is al verplicht energiebesparingsmaatregelen te nemen die binnen vijf jaar terugverdiend kunnen worden, vertelt Blok. Gemeenten moeten daarop toezien, maar komen er niet aan toe. Toch eens doen, dringt hij aan.

Ook grote bedrijven zouden aangesproken moeten worden. “Ik denk aan de voedingsmiddelenindustrie en steenfabrieken, die tot nu toe nauwelijks gereageerd hebben op de gasprijs. Daar moet ook een gesprek mee komen over wat zij op korte termijn aan maatregelen kunnen nemen. Laat ze eens goed kijken wat er tijdelijk afgeschakeld kan worden. Ik denk dat er bij veel bedrijven 5-10 procent van het energieverbruik af kan. Dat is net genoeg om de vraag zoveel terug te brengen dat de prijs ook wat naar beneden komt.”

Opgewekt einde
Samenvattend moet de besparing moet komen van huishoudens, midden- en kleinbedrijf onder aansporing van de gemeentes, en de industrie. Met z’n allen dus. Bij elkaar genomen moet dat de vraag zodanig beperken dat de energie betaalbaar blijft.

Daarnaast kan er ook meer elektriciteit opgewekt worden. Kerncentrales moeten open blijven, vindt Blok. En extra capaciteit bouwen gaat het best met zonne-energie, want dat gaat het snelst. “Je kunt nu installaties bouwen die volgend jaar al volop stroom leveren.”