Campus

Hedonisme op de Heijplaat

Het is misschien wel ’s werelds eerste energieneutrale appartement: het Concept House Prototype. Delta-redacteur Tomas van Dijk logeerde er met vrienden en probeerde de elektriciteitsmeter op hol te laten slaan.


De voorjaarszon breekt slechts af en toe door en het is tien graden Celsius als wij aan het begin van een middag in mei met tassen vol boodschappen en energieslurpende apparaten zoals strijkbout, waterkoker en haardroger het Concept House op de Rotterdamse Heijplaat binnengaan.


Het driekamerappartement is gemonteerd op een vijf meter hoog stalen frame opdat voor iedereen duidelijk is dat dit geen grondgebonden villa is, maar een eerste aanzet tot iets groters. Het huis, dat gebouwd is onder leiding van hoogleraar productontwikkeling prof.dr.ir. Mick Eekhout (Bouwkunde), moet aantonen dat niet alleen villa’s energieneutraal kunnen zijn – daar zijn er al zoveel van – maar ook appartementen. De woning is zo ontworpen dat hij gestapeld met andere appartementen energieneutraal is tot een hoogte van vier bouwlagen. Sinds het huis in oktober vorig jaar de deuren opende, fungeert het als laboratorium van de faculteit Industrieel Ontwerpen (IO) om woongedrag te bestuderen en om nieuwe uitvindingen te testen.


Wij, vier Amsterdammers, gaan dit Rotterdamse huis, dat energieneutraal heet te zijn, eens flink op zijn staart trappen. Allereerst gaat natuurlijk het bier koud en het licht in de woonkamer vol aan. De thermostaat gaat een tandje hoger.


Op het aanrecht vinden we een van de energiegadgets die door IO zijn ontwikkeld. Het is een tablet waarop een app draait die weergeeft hoeveel energie het huis  binnenhaalt via de zonnepanelen en hoeveel het verbruikt. Verschillende inwoners van de wijk Heijplaat, die eerder als proefkonijnen in het huis logeerden, hebben er al mee geëxperimenteerd.


Als deze app, Ampul, ons één ding heel duidelijk maakt, is het wel dat we met onze biertjes, de verlichting en verwarming geen deuk in een pakje boter slaan.  

We leveren volop energie aan het net. De zonnepanelen genereren 1800 à 3200 watt. Daarvan verbruiken we er hooguit een paar honderd. Wat wil je ook met LED-verlichting, driedubbele beglazing, goed geïsoleerde muren en grote raampartijen? Het meeste verbruikt de koelkast: het verbruik verdubbelt tijdelijk. De warmtepomp hoeft nauwelijks bij te stoken. Toen we binnenkwamen was het huis met 18,5 graden Celsius nog aardig op temperatuur.


Bananencake

We halen er grover geschut bij. We zetten thee met de waterkoker, stofzuigen het hele huis, strijken een paar overhemden. De televisie gaat aan en een van ons gaat een kwartier lekker heet douchen. De zonnepanelen, die ongeveer de helft van het dakoppervlak innemen, genereren nu onvoldoende energie. Als aan het eind van de middag de bewolking toeneemt en we ook nog eens gaan koken, moeten we geregeld tot twee kilowatt van het elektriciteitsnet afnemen. In de grafiek is duidelijk de energiepiek te zien van onze aardappelgratin, varkenshaasjes en bananencake.

Na het eten spelen we met de app van Niko Home Control. Daarmee kun je alle zonneweringen en lichten van het huis afzonderlijk aansturen en instellen. En we ontdekken andere noviteiten; gescheiden afvang in de wc-pot van poep en urine bijvoorbeeld en bewegingssensoren in de badkamer. Helaas reiken deze laatsten niet helemaal tot aan de douchecabine waardoor je na een paar minuten in het pikkedonker doucht.


’s Nachts laten we de thermostaat op twintig staan. Een beetje warm is dat wel. Na een uitgebreid ontbijt ‘s ochtends zetten we de vaatwasser en de wasmachine aan terwijl ze maar half vol zijn en we douchen nog eens uitgebreid. We hebben kortom de verleiding om energiebewust te handelen – iets waar dit huis toch heel erg toe uitnodigt – weerstaan.



Gratis warmte

In totaal verbruiken we in iets minder dan een etmaal ongeveer 20 kilowattuur terwijl de zonnepanelen ruim 17 kilowattuur produceerden. Maar deze meidagen waren niet erg representatief. In heel 2012 produceerden de zonnepanelen 2500 kilowattuur. Deel dat door 365 en je komt uit op 6,8 kilowattuur. We hebben ons budget dus ruim overschreden.


“Jullie waren met vier man”, vergoelijkt IO-er Jaap Rutten, de ontwerper van de Ampul-app. “Dat is vrij veel voor een driekamerwoning en jullie hebben de oven veel gebruikt. Als je op andere dagen minder mensen in huis hebt en je een simpele pasta op het fornuis bereidt, speel je gemiddeld waarschijnlijk quitte.”



Warme slaapkamer

Hoogleraar smart products & environments, prof.dr. David Keyson (IO) moet hard lachen als hij over ons experiment hoort. Hij is projectleider van SusLab, een project gericht op energie-efficiënt wonen. “Jullie hebben voor niets in een warme slaapkamer geslapen”, grinnikt hij. “De vloerverwarming van het huis werkt extreem efficiënt. Daarvoor gebruiken we een warmtelus. Warm water van 130 meter diepte wordt langs een warmtewisselaar bij de warmtepomp geleid om het huis te helpen verwarmen. Die warmte is bijna gratis.”


Onze douches hebben volgens de hoogleraar ook weinig effect gesorteerd. Ook het water van de douche wordt met hulp van de warmtelus verwarmd. Daarbij komt dat er ook een warmtewisselaar onder het doucheputje zit waardoor een deel van de energie die anders weg zou stromen hergebruikt kan worden in de badkamer. Maar hier onderschat Keyson ons. Volgens de apps verbruikte de warmtepomp maar liefst 5,6 kilowattuur.


Links: Bouw appartementen Toegegeven, we hebben het een beetje bont gemaakt. Ook wij zijn ervan overtuigd dat je in dit huis energieneutraal kunt wonen. Maar woon je er ook nog energieneutraal als het appartement onderdeel is van een flat van vier hoog? Rechts: De laatste uitvinding van IO is het programma E-quarium, waarbij de gemoedstoestand van een visje aangeeft of je zuinig met energie omspringt.


Bouw appartementen

Toegegeven, we hebben het een beetje bont gemaakt. Ook wij zijn ervan overtuigd dat je in dit huis energieneutraal kunt wonen. Maar woon je er ook nog energieneutraal als het appartement onderdeel is van een flat van vier hoog?


“De proof of the pudding is de bouw van de Urban Villa, een gebouw van vier hoog, dat uit zestien van deze appartementen bestaat”, vertelt professor Mick Eekhout. “Ik zou graag een aanzet tot de bouw van dit appartementencomplex geven voordat ik met emeritaat ga over anderhalf jaar. Ik trek hard aan dit project. Het initiatief zou veel meer uit de markt moeten komen. Helaas zijn de tijden in de bouw bar slecht.”


IO-alumnus ir. Jaap van Kemenade denkt dat zo’n appartementencomplex wel energieneutraal is. Na zijn afstuderen heeft hij vier jaar bij Eekhout gewerkt aan het Concept House. Op de bouwplaats was hij degene die het hele bouwproces aanstuurde (zie kader). “Vanwege het krappe budget kon niet het hele dak met zonnepanelen worden bedekt, maar slechts de helft”, legt Van Kemenade uit. “Mocht het appartementencomplex ooit echt gebouwd worden, dan zal uiteraard het totale oppervlak benut worden.”


Staande op het dak wijst Van Kemenade nog op een andere ‘energiebron’: zonnecollectoren in het dak. Ze zitten er nu al, maar zijn nog niet aangesloten. De zonnecollectoren genereren niet alleen warmte, ze koelen ook de zonnepanelen waarop die beter functioneren. En in de winter kun je ze gebruiken om de sneeuw op het dak te laten smelten.


Ook binnen in het huis zijn verrassingen. “De toiletten kunnen aangesloten worden op een biogasinstallatie”, zegt Van Kemenade. “En er is een aansluiting voor hot fill waardoor witgoed gebruik kan maken van de warmtepomp in plaats van de verwarmingselementen uit de apparaten zelf, die veel minder efficiënt werken.”



Virtueel aquarium

En dan is er uiteraard nog ruimte om te experimenteren met nieuwe technologieën. Hoogleraar Keyson heeft een waslijst aan projecten op stapel staan; computergestuurde wasmachines en vaatwassers die aanslaan als de zon fel schijnt bijvoorbeeld en smartgrid-technologieën zoals het koppelen van je elektrische auto aan huis.


De app E-quarium, een virtueel aquarium waarin een goudvis zwemt, moet mensen energiebewuster maken. Als je goed met je energie omspringt, kijkt dit huisdiertje vrolijk, is het water helder en vol met mooie waterplanten. Het wordt binnenkort getest in het Concept House.


Met onderzoeksschool OTB en onderzoekspartners in Engeland, Duitsland en Zweden, die ook energieneutrale woningen hebben gebouwd, wil hij het energieconsumptiegedrag van mensen in kaart brengen en linken aan de weersomstandigheden (gefinancierd door het EU programma SusLabNWE). Bij de ingang van het Concept House is daarom een weerstation geïnstalleerd.


Keyson: “Ik wil vooral beter begrijpen hoe mensen een huis gebruiken. De huidige modellen kunnen niet de grote variatie verklaren die er zijn in energieconsumptie. Waarschijnlijk denken veel mensen dat als ze in een energieneutraal huis wonen, ze roekelozer met energie kunnen omgaan”, lacht hij.

Prefab ontwikkelbaby


Het oorspronkelijke doel van het Concept House-project was drieledig. Er moet een energieneutraal huis verrijzen, dat gestapeld met andere huizen een flat van vier hoog kan vormen. Het huis moet gemaakt zijn van duurzame materialen; met name hout. En tot slot; met het huis willen onderzoekers van Bouwkunde aantonen dat huizenbouw veel verder geïndus-trialiseerd kan worden.

De grote onderdelen – wanden, vloer, dak, natte cel – worden geprefabriceerd. Vrijwel alles is al klaar voordat het naar de bouwplek wordt gebracht in december 2011. Wanden zijn voorzien van stopcontacten, ruiten gipsplaten. Op de bouwplaats wordt het huis binnen twee weken als een Lego-spel in elkaar gezet. Het prototype heeft uiteindelijk ruim vier ton gekost, grotendeels in natura betaald door tientallen participerende bouwbedrijven in de vorm van bouwmaterialen.

Eekhout had het project graag nog voortgezet om een goedkopere versie van het Concept House te maken. Maar het economische tij zit tegen. Eekhout: “Waar we twee jaar geleden bedrijven konden overtuigen, lukt dat nu niet meer.”

De faculteit Bouwkunde is bovendien gestopt met het project, tot grote frustratie van Eekhout. “Mijn ontwikkelbaby is mij afgenomen uit regelzucht en zuinigheid”, zegt hij. “Gelukkig had IO budget voor onderhoud en kan die het huis gebruiken als laboratorium.” Bouwkunde-decaan Karin Laglas mailt dat ze het ‘Concept House inhoudelijk een uitstekend project’ vindt. ‘Financieel oversteeg dit project op een gegeven moment helaas de draagkracht van de faculteit en daarom moest ik op de rem trappen.’



www.suslab.eu

concepthouse.bk.tudelft.nl

Redacteur Redactie

Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?

delta@tudelft.nl

Comments are closed.