Haagse hitte

Steden zijn bepaalde delen van de dag en het jaar aanzienlijk warmer dan hun natuurlijke omgeving. In de winter is dat positief, in de zomer niet. We spreken dan van stedelijke warmte- of hitte-eilanden. Dr.ir. Franklin van der Hoeven (Bouwkunde) deed er al onderzoek naar in Rotterdam en in Amsterdam, waarna Den Haag niet wilde achterblijven. Temeer omdat TNO-onderzoek in 2012 uitwees dat de stad het sterkste hitte-eiland van alle Nederlandse steden zou hebben.

Hitte-eilanden hebben effect op de gezondheid. “Bij extreem warm weer overlijden er fors meer mensen dan bij een koele zomer”, zegt Van der Hoeven. “Juli 2006 stak met kop en schouders boven alle zomermaanden uit met duizend meer sterfgevallen in heel Nederland. In Den Haag waren dat er 59 meer, vergeleken met het gemiddelde van 2000 tot en met 2015. Vergelijk je dat met de zomer van 2007, dan waren het er negentig meer.”

Een satellietbeeld met temperaturen van 26 mei 2017 laat grote temperatuurverschillen zien binnen en buiten Rotterdam en Den Haag. (Illustratie via Franklin van der Hoeven)

Voor Rotterdam kon Van der Hoeven al laten zien dat het hitte-eiland daarbij een rol speelt. Voor Den Haag verwacht hij dat evengoed. Om erachter te komen aan welke temperatuur mensen worden blootgesteld, heeft hij weerstations gegeven aan honderdtwintig Haagse huishoudens. Die meten met sensoren de luchttemperatuur op hun balkon en in hun tuin.

Het weerstation dat honderdtwintig Haagse huishoudens kregen om de temperatuur te meten. (Foto: Franklin van der Hoeven)

Met satellieten is te bepalen wat de oppervlaktetemperatuur is van het dak, de parkeerplaats en boomkruinen. “TNO bepaalde met remote sensing analyse het hitte-eiland ten aanzien van de oppervlaktetemperatuur overdag”, zegt Van der Hoeven.

Hij wil kijken naar hitte-eilanden ten aanzien van de oppervlaktetemperatuur overdag en ‘s nachts én ten aanzien van de luchttemperatuur. Daar komt een extra meting bij want de makers van de Toon-thermostaat hebben beloofd de data van de binnentemperaturen te delen. “Zodanig dat de privacy niet in het geding is.”

Van der Hoeven wil bepalen welke hittedataset het best het extra overlijden verklaart. “Vervolgens willen we met die hitte-indicator kijken welk ruimtegebruik hitte in de hand werkt. We kijken daarbij naar vijf factoren: de mate van verharding en van vegetatie, oppervlaktewater, de gebouwenschil en schaduw. Met die factoren kun je sturen. Asfalt is een klasse apart.”

Op satellietbeelden van juli 2006 en van recenter datum is te zien dat binnen Den Haag vooroorlogse wijken met veel platte daken het warmst zijn. “Daar zit weinig verandering in. Als je asfalt er niet uithaalt en woningen niet sloopt, blijft het hitte-eiland zoals het is. Tenzij Den Haag stoere klimaatadaptatiemaatregelen gaat treffen.”

Metingen van tropische nachten (>20C) in Den Haag. (Illustratie: Franklin van der Hoeven)

Uit de metingen blijkt dat de temperatuur van tijd tot tijd echt oploopt en er sprake is van een hitte-eiland. “Maar het is niet erger dan in andere steden. Als ik Den Haag maar één tip zou mogen geven, dan zou ik zeggen: vervang platte asfaltdaken voor zonnepanelen waarmee je energie opwekt. Dan heb je die energie precies op het moment waarop je mechanisch zou willen koelen. Zou het niet geweldig zijn als je die daken gaat gebruiken voor je klimaatdoelen?”