Groepsdenken

Nadat het bedrijf zijn vraag had uitgelegd, gingen de wiskundigen enthousiast aan de slag. Zonder enig overleg begon iedereen vanuit eigen specialisatie aan het probleem te sleutelen. Na een paar dagen, waarin steeds meer werd overlegd, was er een oplossing waar de hele groep achter stond. Ik vond de werkwijze een beetje chaotisch. Was het niet veel efficiënter om de eerste dag een rondje te doen met alle ideeën en daarna als groep te beslissen welke richtingen interessant waren om te onderzoeken?

Eén van mijn favoriete experimenten over groepsdenken komt uit 1906. In dat jaar zag de 85-jarige (!) wetenschapper Francis Galton op een jaarmarkt een ‘Raad het gewicht van de os’-wedstrijd. Galton vond de meeste mensen schrikbarend dom en zag in deze wedstrijd een mooie mogelijkheid om zijn sombere mensbeeld te bevestigen. Hij verzamelde na afloop de schattingen van de bezoekers in de verwachting dat ze zouden aantonen dat de gemiddelde bezoeker er niets van terecht bracht. En inderdaad, van de 787 bezoekers had niemand geraden dat de os 1198 pond woog. Maar tot Galtons verbazing was het gemiddelde van alle schattingen 1197 pond, slechts één pond naast het juiste gewicht. Sommige bezoekers hadden het gewicht veel te laag geschat, anderen juist flink te hoog. Maar de groep als geheel had een zeer nauwkeurige schatting gedaan. De uitkomst verraste Galton zeer en gaf hem iets meer vertrouwen in democratisch genomen beslissingen. 

Bij schattingen is het gemiddelde (of de mediaan of een andere samenstelling van de losse keuzes) van de groep vaak beter dan individuele voorspellingen, ook die van experts. Dit verschijnsel wordt het wisdom of the crowd-effect genoemd. Het vormt de basis voor bijvoorbeeld wikipedia waar de ideeën van allerlei mensen samen meer zouden opleveren dan de mening van één deskundige.

In mei verscheen er in de Amerikaanse Proceedings of the National Academy of Sciences echter een artikel dat laat zien dat het wisdom of the crowd-effect makkelijk verstoord raakt als de groepsleden elkaars schatting kennen (en zo blijkt deze column wel degelijk een actuele aanleiding te hebben). Groepsleden stemmen hun schattingen dan op elkaar af en de diversiteit in de antwoorden gaat verloren. Doordat de antwoorden dichter bij elkaar komen te liggen, zal een buitenstaander eerder denken dat het correcte antwoord daar ergens in het midden ligt dan als er een fikse spreiding is. Tenslotte krijgen de groepsleden onterecht veel meer vertrouwen in hun voorspelling als de schattingen van de groep naar elkaar convergeren. Dit verstoorde effect zou een van de oorzaken van de kredietcrisis zijn. Om de wijsheid uit de massa te halen, moet iedereen blijkbaar voor zichzelf kunnen denken. Het was dus erg verstandig van die groep wiskundigen om niet te overleggen voor ze het probleem aanpakten. Al geloof ik niet dat hun oplossing uiteindelijk het gemiddelde van alle individuele oplossingen was. 

Ionica Smeets is TU-alumnus (wiskunde), wetenschapsjournalist en onderzoeker bij Publiek Begrip van Wetenschap in Leiden.

Van levercelkanker tot economische crisis: onderzoeksfinancier NWO heeft 21 allochtone afgestudeerden een ‘mozaïeksubsidie’ gegeven voor een promotieplaats. De subsidie van 200 duizend euro is bedoeld om meer allochtonen een kans op een wetenschappelijke loopbaan te geven. De laureaten (twaalf mannen, negen vrouwen) zijn gekozen uit 150 aanvragers. Daarvan mochten er 42 workshops volgen en hun promotievoorstel nader uitwerken. De helft van die groep kreeg uiteindelijk de subsidie. De Erasmus Universiteit Rotterdam heeft de meeste laureaten in huis: in totaal vijf.