Europees afstuderen

‘Enough’ is, zoals de titel al suggereert, een ecoboek. De hoofdboodschap is dat we met zijn allen veel meer consumeren dan goed is voor onszelf en de aarde. Kortom, een lekker moraliserend werkje, maar wel met een analytische insteek en een visie op de rol van technologie als instrument waarmee de mens zichzelf voorbij kan hollen.

De mens heeft een natuurlijke hang naar steeds meer, redeneert John Naish, en dat is de afgelopen tienduizenden jaren een zeer succesvolle overlevingsstrategie geweest, omdat het maximale dat we met onze handen konden bereiken, nog onder het duurzame exploitatieniveau van de aarde zat. In de afgelopen eeuw hebben we, vooral door de inzet van fossiele brandstoffen, de mogelijkheid verworven om de aarde uit te putten en ons brein kent geen mechanisme om daar een halt aan toe te roepen.

Dat is niet alleen slecht voor het ecosysteem, maar ook voor onszelf. In zeven hoofdstukken behandelt Naish, lifestyleredacteur van The Times, evenzoveel dingen waar we geen maat in weten te houden. De eerste is informatie. Natuurlijk, er is onderzoek genoeg dat aantoont dat de gemiddelde intelligentie op de planeet aan het stijgen is doordat mensen gemiddeld minder fysiek werk hoeven te doen en meer informatie tot zich nemen.

Maar er zijn ook aanwijzingen dat de wal het schip aan het keren is. Onderzoek aan London University laat zien dat informatieverslaving schadelijker kan zijn dan drugsgebruik. Wie bijvoorbeeld compulsief voortdurend zijn email moet checken verliest zoveel concentratievermogen dat zijn IQ er tien punten op achteruit gaat. Het roken van een joint kost je vier IQ-punten. De gemiddelde westerse mens wordt per dag 3500 keer bestookt met een reclameboodschap. Dat heeft ook een afstompende werking, merken niet in de laatste plaats de adverteerders, die steeds gekkere dingen moeten bedenken om door de information overload heen te breken.

Het tweede hoofdstuk gaat over voedsel . vermoedelijk het eerste gebied waar overconsumptie als een probleem erkend wordt. Voor spulletjes geldt dat nog niet. Naish brengt een vrij surrealistisch bezoek aan een garage voor dure auto’s. Mensen die thuis geen plek hebben voor hun Ferrari of Rolls Royce huren er een parkeerplaats, compleet met onderhoudscontract. Af en toe komen ze langs om een klein stukje in hun glimmende bolide te rijden, maar er zijn ook mensen die er alleen maar even in komen zitten om de geur van het leer op te snuiven. Wat heb je nu echt aan dat bezit?

Het probleem, analyseert Naish, is dat de impuls om te willen bezitten in onze hersenen sterker is dan de rationele afweging of we iets nodig hebben. Om dezelfde reden, het instinctief geen maat kunnen houden, willen we steeds harder werken, denken we dat we gelukkiger worden als we meer keuzes hebben (dat is onderzocht, het antwoord is nee) en proberen we de economie steeds doller te draaien zonder van het leven te genieten. In het laatste hoofdstuk raadt Naish zijn lezers meditatie aan.

Op een gegeven moment . en dat zou voor sommige lezers al na het eerste hoofdstuk kunnen zijn . is Naish’ boodschap zo duidelijk dat de rest van het boek weinig meer behelst dan het voortdurend hameren op hetzelfde aambeeld. Naish is zelf een praktiserend consuminderaar en geeft dan ook met graagte tips, zoals: check je mail eens in de twee uur, doe de televisie de deur uit en vraag je af of de mobiele telefoon altijd aan moet. Zelf bevalt hem dat prima. Hij heeft het gevoel minder geleefd te worden door zijn omgeving.

Al met al is ‘Enough’ een behoorlijk nuchter ecoboek. Naish gaat de welvaart die de technologie gebracht heeft niet uit de weg en geeft volmondig toe dat hij het boek schreef op een te dure laptop met veel meer toeters en bellen dan hij eigenlijk nodig heeft. Hij wil zich niet tegen de technologie keren, maar betoogt wel dat een technodieet beter zou zijn voor zowel de mens als de planeet.

@01  infoblokje:John Naish, ‘Enough; breaking free from the world of more’. Hodder & Stoughton, pp. 289, 21,50 euro