Ooit zullen onze apparaten ons beter begrijpen dan onze eigen partner. In de tussentijd heeft Paul Mijksenaar nog volop werk: als hoofd van een ontwerpbureau en als hoogleraar vormgeving visuele informatie aan de TU.
Delen
De naam zegt misschien niets, maar de kans is groot dat je wel eens aandachtig naar een echte Paul Mijksenaar hebt staan turen. Zijn werk is onder meer te zien in Amsterdam en New York. Je kunt zelfs van een permanente expositie spreken: de bewegwijzering op de vliegvelden.
En uitgerekend deze man, gespecialiseerd in het bedenken van doeltreffende visuele instructies, droomt van een gebouw zonder wegwijzers. Geen angstdroom, maar een utopie: het gebouw is zo helder van ontwerp dat je er nooit iemand met vragende blik door de gangen ziet struinen.
De werkelijkheid is weerbarstiger. Geamuseerd vertelt Mijksenaar hoe hij onlangs een rondje door Schiphol, maakte ‘zelfs de architect was erbij’, met als doel het saneren van borden. ,,Er hangen er te veel, daar is iedereen het over eens. Soms wel tien naast elkaar.” Netto resultaat van de wandeling: één bord verdween – en tien kwamen er bij. Deze anekdote doet denken aan een andere uitspraak van Mijksenaar: ,,Ik zeg altijd eerlijk tegen de klant dat het product zo simpel mogelijk moet zijn. Als het apparaat waanzinnig gecompliceerd is, kun je de mooiste handleiding maken van de wereld, maar het is niet genoeg.”
Meesterwerkjes
Over handleidingen schreef Mijksenaar met onderzoeker Piet Westendorp, onderzoeker bij Industrieel Ontwerpen, het boek Hier Openen, inmiddels vertaald in het Spaans, Frans, Duits en Engels.
Mijksenaar verzamelt al zijn hele professionele leven lang handleidingen. ,,Het heeft me altijd getroffen hoe mooi de illustraties vaak waren: meesterwerkjes op de vierkante centimeter. De truc van het boek is dat we de tekeningetjes uit hun verband rukken en opblazen, zodat je er met nieuwe ogen naar kijkt. Je ziet de worsteling van de tekenaar om de boodschap aantrekkelijk te verpakken – het mag vooral niet te technisch zijn, want dat schrikt de mensen af.”
Juist de houterige voorbeelden vindt Mijksenaar aandoenlijk. Boeken die alleen de mooiste en beste voorbeelden van design laten zien noemt hij saai. ,,Een onbeholpen tekening kan ook iets speciaals hebben. Noem het visuele dramatiek.”
Hier Openen is meer dan een grappig eerbetoon aan de kunst van het handleidingen maken: Mijksenaar hoopt dat een nieuwe generatie vormgevers zich door het boek laat inspireren. ,,We laten zien hoe tekenaars oplossingen bedachten voor problemen als: hoe breng je beweging in beeld? En het gaat ook over misverstanden. De mythe dat een goed product voor zichzelf spreekt, bijvoorbeeld.”
Maar de handleiding heeft misschien zijn beste tijd gehad. Deaandacht verschuift naar het intelligente product: de verwarming die een half uur voordat je uit bed springt aanslaat, de ijskast die je via de mobiele telefoon kunt instrueren. ,,Mensen hebben geen idee wat er nog allemaal gaat gebeuren. De ontwikkeling in de technologie gaat zo snel, dat de design-oplossingen er achteraan hollen.”
Overzicht
Alle reden dus om de ontwerpers van handleidingen, interfaces en andere visuele instructies tijdig bij de ontwikkeling van een nieuwe product te betrekken. ,,Op de TU proberen we toekomstige ontwerpers van apparaten daarvan te doordringen. De Delftse industrieel ontwerpers kunnen gelukkig samenwerken met mensen uit verschillende disciplines, omdat de opleiding IO breed is opgezet. Ze hebben een goed overzicht.”
Er is een keerzijde, geeft Mijksenaar toe. ,,Wie in plaats van projecten aan te sturen toch liever zelf ontwerpt, blijkt soms te weinig expertise te hebben opgebouwd. Die moet je je in de praktijk eigen maken.”
Mijksenaar kan zich slechts één dag van de week aan zijn hoogleraarschap wijden. ,,Ik probeer de studenten vooral de liefde voor het vak van visuele informatie ontwerpen mee te geven. Het mooiste is als een student door het afstudeerproject vliegt. Ik heb onlangs mijn eerste tien mogen geven. Die student had een navigatiesysteem bedacht waarbij minder validen zich makkelijker door een ziekenhuis of station kunnen bewegen.”
Als onderdeel van het vak experimentele typografie geeft de hoogleraar graag lastige opdrachten: ontwerp een kaartje voor de hogesnelheidstrein TGV, zonder letters of cijfers. ,,Onmogelijk, natuurlijk. Het symbool voor Parijs is internationaal bekend, maar wat verzin je voor Amsterdam? Amsterdammertjes? Dat zegt de Fransman niets.” Zo leren studenten de beperkingen van beeldtaal kennen.
,,Tijdens de afstudeerprojecten zou ik soms willen roepen: vergeet alles wat je hier geleerd hebt. Klinkt raar, natuurlijk. Toch kan die intuïtieve aanpak goed werken. Door eerst wat te schetsen, wat ideeën te spuien, krijg je een idee waar de problemen liggen, naar welke informatie je moet zoeken.”
Elke hoogleraar vindt dat zijn vak ondergewaardeerd wordt, stelt Mijksenaar vast. Hij is geen uitzondering: ,,De practica en de colleges zijn sinds mijn aantreden vier jaar geleden praktisch gehalveerd. En wij vormgevers roepen toch al dat voor ons vak veel te weinig aandacht is.” Licht ironisch: ,,De technische, bedrijfskundige en ergonomische kant kun je wel uit een boek leren, roept de vormgever dan.”
Ruitenwisser
De toekomst is al begonnen. De bezoeker van Bureau Mijksenaar kijkt uit over de wijk rondom Arena (ook een opdrachtgever) – een futuristisch ogend stadsdeel. Mijksenaar beseft dat de technologische ontwikkelingen die hij nu gefascineerd volgt, het einde van zijn broodwinning kunnen inluiden. Maar nostalgisch? Nee.Een videorecorder die een handleiding overbodig maakt – jammer van de mooie plaatjes, maar hij zou er blij mee zijn. Of neem pictogrammen: Mijksenaar voorspelt dat ze gaan verdwijnen, nu je op displays van mobieltjes en kopieerapparaten voor de eigen taal kunt kiezen. ,,Pictogrammen kunnen woorden niet werkelijk vervangen. Probeer maar eens een ingewikkelde kopieeropdracht in pictogrammen uit te drukken! Het enige voordeel is dat ze ruimte uitsparen. Het woord ‘ruitenwisser’ past niet op een knop.”
Mooi relativerend opgemerkt – maar ondertussen blijft Mijksenaar met de grootste zorg zijn pictogrammen ontwerpen. Liefst net iets anders dan de rest. In dat opzicht verschilt hij niet van de onbekende kunstenaars wier werk hij in Hier Openen voor de vergetelheid behoedt.
De naam zegt misschien niets, maar de kans is groot dat je wel eens aandachtig naar een echte Paul Mijksenaar hebt staan turen. Zijn werk is onder meer te zien in Amsterdam en New York. Je kunt zelfs van een permanente expositie spreken: de bewegwijzering op de vliegvelden.
En uitgerekend deze man, gespecialiseerd in het bedenken van doeltreffende visuele instructies, droomt van een gebouw zonder wegwijzers. Geen angstdroom, maar een utopie: het gebouw is zo helder van ontwerp dat je er nooit iemand met vragende blik door de gangen ziet struinen.
De werkelijkheid is weerbarstiger. Geamuseerd vertelt Mijksenaar hoe hij onlangs een rondje door Schiphol, maakte ‘zelfs de architect was erbij’, met als doel het saneren van borden. ,,Er hangen er te veel, daar is iedereen het over eens. Soms wel tien naast elkaar.” Netto resultaat van de wandeling: één bord verdween – en tien kwamen er bij. Deze anekdote doet denken aan een andere uitspraak van Mijksenaar: ,,Ik zeg altijd eerlijk tegen de klant dat het product zo simpel mogelijk moet zijn. Als het apparaat waanzinnig gecompliceerd is, kun je de mooiste handleiding maken van de wereld, maar het is niet genoeg.”
Meesterwerkjes
Over handleidingen schreef Mijksenaar met onderzoeker Piet Westendorp, onderzoeker bij Industrieel Ontwerpen, het boek Hier Openen, inmiddels vertaald in het Spaans, Frans, Duits en Engels.
Mijksenaar verzamelt al zijn hele professionele leven lang handleidingen. ,,Het heeft me altijd getroffen hoe mooi de illustraties vaak waren: meesterwerkjes op de vierkante centimeter. De truc van het boek is dat we de tekeningetjes uit hun verband rukken en opblazen, zodat je er met nieuwe ogen naar kijkt. Je ziet de worsteling van de tekenaar om de boodschap aantrekkelijk te verpakken – het mag vooral niet te technisch zijn, want dat schrikt de mensen af.”
Juist de houterige voorbeelden vindt Mijksenaar aandoenlijk. Boeken die alleen de mooiste en beste voorbeelden van design laten zien noemt hij saai. ,,Een onbeholpen tekening kan ook iets speciaals hebben. Noem het visuele dramatiek.”
Hier Openen is meer dan een grappig eerbetoon aan de kunst van het handleidingen maken: Mijksenaar hoopt dat een nieuwe generatie vormgevers zich door het boek laat inspireren. ,,We laten zien hoe tekenaars oplossingen bedachten voor problemen als: hoe breng je beweging in beeld? En het gaat ook over misverstanden. De mythe dat een goed product voor zichzelf spreekt, bijvoorbeeld.”
Maar de handleiding heeft misschien zijn beste tijd gehad. Deaandacht verschuift naar het intelligente product: de verwarming die een half uur voordat je uit bed springt aanslaat, de ijskast die je via de mobiele telefoon kunt instrueren. ,,Mensen hebben geen idee wat er nog allemaal gaat gebeuren. De ontwikkeling in de technologie gaat zo snel, dat de design-oplossingen er achteraan hollen.”
Overzicht
Alle reden dus om de ontwerpers van handleidingen, interfaces en andere visuele instructies tijdig bij de ontwikkeling van een nieuwe product te betrekken. ,,Op de TU proberen we toekomstige ontwerpers van apparaten daarvan te doordringen. De Delftse industrieel ontwerpers kunnen gelukkig samenwerken met mensen uit verschillende disciplines, omdat de opleiding IO breed is opgezet. Ze hebben een goed overzicht.”
Er is een keerzijde, geeft Mijksenaar toe. ,,Wie in plaats van projecten aan te sturen toch liever zelf ontwerpt, blijkt soms te weinig expertise te hebben opgebouwd. Die moet je je in de praktijk eigen maken.”
Mijksenaar kan zich slechts één dag van de week aan zijn hoogleraarschap wijden. ,,Ik probeer de studenten vooral de liefde voor het vak van visuele informatie ontwerpen mee te geven. Het mooiste is als een student door het afstudeerproject vliegt. Ik heb onlangs mijn eerste tien mogen geven. Die student had een navigatiesysteem bedacht waarbij minder validen zich makkelijker door een ziekenhuis of station kunnen bewegen.”
Als onderdeel van het vak experimentele typografie geeft de hoogleraar graag lastige opdrachten: ontwerp een kaartje voor de hogesnelheidstrein TGV, zonder letters of cijfers. ,,Onmogelijk, natuurlijk. Het symbool voor Parijs is internationaal bekend, maar wat verzin je voor Amsterdam? Amsterdammertjes? Dat zegt de Fransman niets.” Zo leren studenten de beperkingen van beeldtaal kennen.
,,Tijdens de afstudeerprojecten zou ik soms willen roepen: vergeet alles wat je hier geleerd hebt. Klinkt raar, natuurlijk. Toch kan die intuïtieve aanpak goed werken. Door eerst wat te schetsen, wat ideeën te spuien, krijg je een idee waar de problemen liggen, naar welke informatie je moet zoeken.”
Elke hoogleraar vindt dat zijn vak ondergewaardeerd wordt, stelt Mijksenaar vast. Hij is geen uitzondering: ,,De practica en de colleges zijn sinds mijn aantreden vier jaar geleden praktisch gehalveerd. En wij vormgevers roepen toch al dat voor ons vak veel te weinig aandacht is.” Licht ironisch: ,,De technische, bedrijfskundige en ergonomische kant kun je wel uit een boek leren, roept de vormgever dan.”
Ruitenwisser
De toekomst is al begonnen. De bezoeker van Bureau Mijksenaar kijkt uit over de wijk rondom Arena (ook een opdrachtgever) – een futuristisch ogend stadsdeel. Mijksenaar beseft dat de technologische ontwikkelingen die hij nu gefascineerd volgt, het einde van zijn broodwinning kunnen inluiden. Maar nostalgisch? Nee.Een videorecorder die een handleiding overbodig maakt – jammer van de mooie plaatjes, maar hij zou er blij mee zijn. Of neem pictogrammen: Mijksenaar voorspelt dat ze gaan verdwijnen, nu je op displays van mobieltjes en kopieerapparaten voor de eigen taal kunt kiezen. ,,Pictogrammen kunnen woorden niet werkelijk vervangen. Probeer maar eens een ingewikkelde kopieeropdracht in pictogrammen uit te drukken! Het enige voordeel is dat ze ruimte uitsparen. Het woord ‘ruitenwisser’ past niet op een knop.”
Mooi relativerend opgemerkt – maar ondertussen blijft Mijksenaar met de grootste zorg zijn pictogrammen ontwerpen. Liefst net iets anders dan de rest. In dat opzicht verschilt hij niet van de onbekende kunstenaars wier werk hij in Hier Openen voor de vergetelheid behoedt.
Comments are closed.