Desgevraagd: Minder aardgaswinning bij Loppersum

Maar gaat dat ook helpen? Zijn er nu ook minder aardbevingen te verwachten? En – nog belangrijker: minder zware aardbevingen, die huizen beschadigen en misschien zelfs levensgevaarlijk worden. Zoals die bij het dorpje Huizinge in augustus 2012, tot nu toe de recordhouder met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter.

Desgevraagd wil Jacob Fokkema, voormalig rector van de TU Delft en emeritus hoogleraar toegepaste geofysica, hier niets over zeggen. “Ik ben met emeritaat en voel er weinig voor om vanachter de geraniums mijn mening te geven over zaken waarvan ik de achterliggende gegevens niet ken.”

Ook geofysicus Guy Drijkoningen is terughoudend over dit wetenschappelijk en politiek lastige probleem. “Het is eigenlijk niet te zeggen”, zegt hij als we aanhouden, en eerst wil hij benadrukken dat hij zeker geen aardbevingsexpert is, en dat die in dit zompige land ook eigenlijk niet te vinden zijn.

“Ik ben seismoloog. Wat ik doe is een explosie in de bodem veroorzaken, en dan naar de echo’s luisteren, en daaruit een beeld opbouwen van wat er in de bodem zit.”

Dat is dus iets anders dan wat er in Groningen aan de hand is: doordat gas uit de bodem gepompt wordt, neemt de druk af in de gashoudende laag. De gesteentelagen daarboven zakken naar beneden, vooral langs breuklijnen. Niet geleidelijk, maar met schokken: dat zijn de aardbevingen.

“Aardbevingen zijn fundamenteel onvoorspelbaar”, zegt Drijkoningen. Het optreden van aardbevingen geldt als een wetenschappelijk schoolvoorbeeld van een complex probleem dat zich alleen op heel globale schaal laat beschrijven. Op de lange termijn geldt de empirische Gutenberg-Richter-wet, die stelt dat voor iedere punt hoger op de Richter-schaal, de aardbevingen circa tien keer zeldzamer worden.

Het probleem is daarbij dat de aardbevingsfrequentie door de gaswinningen snel verandert. De kritische ex-NAM-ingenieur Adriaan Houtenbos meldde in NRC Handelsblad dat het aantal aardbevingen in het gebied sinds 1996 exponentieel toeneemt: elke 4,7 jaar verdubbelt het aantal. Die snelle stijging is op geologische gronden eigenlijk niet te verklaren, dus is ook niet te zeggen hoe snel stoppen helpt.

Het Staatstoezicht op de Mijnen, de toezichthouder van de gaswinning, erkent dat met zoveel woorden in het onderzoeksrapport bij de brief aan minister Kamp. ‘De diverse onderzoeken laten zien dat het onduidelijk is hoe groot de verdere toename van het risico op langere termijn zal zijn’, schrijft de toezichthouder.

Vandaar dat het Staatstoezicht adviseerde om niet in te stemmen met de boorplannen van de NAM, en vijf van de productieclusters rond Loppersum te sluiten voor minstens drie jaar. Kamp luisterde maar ten dele, en laat de clusters op een laag pitje door produceren.

Op korte termijn is te verwachten dat het inzakken nog een paar jaar na-ijlt, zelfs als de gaskraan helemaal dichtgedraaid zou zijn. Nu dat niet gebeurt, zal het beven vrijwel zeker nog een poos doorgaan.

Maar garanties zijn niet te geven. Drijkoningen: “In Noord-Holland werd na aardbevingen ook een gasveld dichtgedraaid, maar twee jaar later vond daar toch nog een aardbeving plaats.”