Desgevraagd: Fred Kavli overleden

Geboren in het Noorse Eresfjord in 1927 ging Kavli natuurkunde studeren in Trondheim. Een jaar na zijn afstuderen in 1955 vertrok hij naar de Verenigde Staten (VS) waar hij in Californië werkte aan sensors voor de Atlas-raket, de eerste succesvolle intercontinentale ballistische raket. Twee jaar later begon hij zijn eigen bedrijf Kavlico Corporation, dat uitgroeide tot een van de belangrijkste leveranciers van sensors voor lucht- en ruimtevaart, auto’s en industrie.

In 2000 verkocht hij het bedrijf en richtte zich op filantropie. De Kavli Foundation die hij toen oprichtte, ondersteunt wetenschappelijk onderzoek op het gebied van astrofysica, nanotechnologie, neurowetenschappen en theoretische natuurkunde. De stichting doet dat door de instelling van onderzoeksinstituten, leerstoelen, symposia en andere initiatieven, zoals de Kavli-prijs: de Noorse tegenhanger voor de Nobelprijs. De zeventien huidige Kavli-instituten zijn verspreid over de VS (11), China (2), Noorwegen, Japan, Engeland en Nederland. “Ik besefte dat ik de vruchten van een leven lang hard werken het best kon aanwenden voor de toekomst van de mensheid door fundamentele wetenschap te ondersteunen”, verklaarde Kavli in 2007 tegenover Physics World.

Prof.dr. Cees Dekker, directeur van het Delftse Kavli Instituut, ontmoette Fred Kavli in zijn huis aan de zee bij Santa Barbara in 2003. Kavli had via zijn Foundation een team van wetenschappelijke zwaargewichten, zoals oud-bestuurders van topuniversiteiten, onderzoek laten doen naar de beste groepen op gebied van nano, astro- en neurowetenschappen en daaruit was Delft naar voren gekomen. Met een korte e-mail had president Dave Austin hen uitgenodigd voor een kennismaking. Cees Dekker en Hans Mooij troffen Kavli, toen 76 jaar, en zijn adviesraad in zijn woonhuis. Kavli maakte een aardige, bescheiden en rustige indruk, volgens Dekker. Maar tegelijk was hij ook vastberaden en zakelijk. Zoals bij alle Kavli-instituten vroeg Kavli ook aan het Delftse college van bestuur (cvb) wat zij zouden inbrengen tegenover de investering van de Kavli Foundation.

De constructie bij de instituten is er een van een endowment (schenking) waarbij over een periode van een aantal jaren een vermogen wordt opgebouwd. De opbrengsten van dat vermogen uit rente en dividend mag het instituut besteden. Bij een gift van tien miljoen euro betekent dat een jaarlijks extra budget van ongeveer 500 duizend euro. Mooi meegenomen, maar niet genoeg om een afdeling op te laten draaien.

Aangespoord door Kavli heeft ook het cvb extra geïnvesteerd in de groep. De bijdragen van de Kavli Foundation en de universiteit liggen meestal in dezelfde orde van grootte. Uiteindelijk, zegt Dekker, is het niet zozeer het geld dat het verschil maakt voor de onderzoeksgroep, maar de erkenning tot de wereldwijde top vijf te behoren op je vakgebied.

De gevolgen van het overlijden van Fred Kavli voor de instituten zijn nog onduidelijk. De constructie met de schenkingen is toekomstbestendig, zodat de instituten niet voor teruggang van hun inkomsten hoeven te vrezen.

Fred Kavli zal volgens Dekker herinnerd worden als een visionaire filantroop die zo geloofde in de fundamentele wetenschap dat hij er zijn vermogen op heeft ingezet en zo zijn motto heeft waargemaakt: fundamental science for the benefit of mankind.