Hoe kun je technologie op een verantwoorde manier toepassen? Dat is een van de belangrijkste vragen die een ingenieur zich moet stellen, vindt columnist Claudia Werker.
Claudia Werker: “Students would rather passively consume the lectures instead of actively preparing in advance and daring to share their results and thoughts in front of a large audience.” (Photo: Sam Rentmeester)
Delen
Oorlog en technologie zijn met elkaar verbonden. De gevolgen van technologische toepassingen zie je niet altijd van tevoren aankomen, blijkt weer uit de situatie in Oekraïne. Hopelijk zullen we er nooit achter komen wat de gevolgen zijn als kerncentrales door (al dan niet nucleaire) wapens beschoten en gebombardeerd worden.
Technologische toepassingen kennen positieve en negatieve kanten. En die zijn niet altijd gemakkelijk af te bakenen. Bij nucleaire toepassingen denken we vaak onmiddellijk aan conflicten. Nucleaire wapens waren de verschrikking van de 20e eeuw. In 1945 vielen in Hiroshima en Nagasaki 250 duizend doden. Daarna overleden nog meer mensen aan stralingsziekte en de overlevenden hadden te kampen met verschrikkelijke gevolgen.
In de Koude Oorlog werden nucleaire wapens strategisch ingezet – ter afschrikking. Tegelijkertijd is er een positieve nucleaire toepassing: je kunt klimaatneutraal nucleaire energie produceren. Al heeft dat ook negatieve kanten. We hebben nog geen duurzame oplossingen gevonden voor het ontstane afval en het productieproces kent de nodige risico’s.
‘TU-studenten moeten vakken als filosofie, economie en beleid volgen’
Vaak hoor je ‘Guns don’t kill, people kill’. Daaruit spreekt dat technologie neutraal is. Een tool die mensen gebruiken en niet andersom. Dat alleen de manier waarop mensen technologie gebruiken goed of slecht is. En dat de ingenieur van een ontwerp dus niet verantwoordelijk is. Maar is dat echt zo? Technologie wordt door mensen voor mensen gemaakt. Hun waarden bepalen wat geproduceerd wordt en hoe een ontwerp eruitziet. Natuurlijk kun je een ontwerp ook buiten de oorspronkelijke gedachte gebruiken, maar de mogelijkheden hiertoe zijn beperkt. Dat legt een grote verantwoordelijkheid bij de ingenieurs en natuurlijk ook bij de gebruikers en regelgevers.
Als ingenieurs hun verantwoordelijkheid voor technologische toepassingen aanvaarden, kunnen ze invloed uitoefenen op het gebruik en de gevolgen daarvan. Dat is geen gemakkelijke taak. Dan moet je als ingenieur zicht krijgen op de mogelijke waarden die in jouw technologie en jouw ontwerp schuilen. Het is dan de vraag welke waarden je zwaarder laat wegen: jouw eigen waarden, of misschien de waarden van een geldgever of liefst van de maatschappij? Zijn die waarden überhaupt bekend en zo niet, hoe kun je te weten komen wat ze zijn? En hoe vertalen die waarden zich in maatschappelijk en economisch relevante technologische toepassingen?
Kortom, een ingenieur die technologie op een ethisch verantwoorde manier toepast, kan zich niet beperken tot wiskunde, fysica en toegepaste ingenieurswetenschappen. Die moet ook kennis van filosofie, economie, recht en beleid hebben. De oorlogssituatie in Oekraïne maakt dit schrijnend duidelijk. Maar ook buiten oorlogssituaties moeten ingenieurs zich bewust zijn van de gevolgen en gevaren van technologische toepassingen: industriële productieprocessen hebben vaak negatieve gevolgen voor het milieu. Het is daarom uitermate belangrijk dat alle TU-studenten vakken zoals filosofie, economie en beleid volgen. Voor onderzoekers is het zaak om naar het bredere kader van hun technologie te kijken en met collega’s met een sociale en filosofische achtergrond samen te werken. Als je aan dit soort convergence doet, lever je pas echt een goede bijdrage aan de maatschappij.
Claudia Werker is universitair hoofddocent economie van technologie en innovatie bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management (TBM). Ze werkt sinds 2007 bij de TU Delft. Ze is vice-voorzitter van de ondernemingsraad.
Claudia Werker / Columnist
Comments are closed.