[Column] Tim de Z.

“Hij is never nooit meer welkom op deze universiteit”, zei de Leidse collegevoorzitter Annetje Ottow vorig jaar over de in opspraak geraakte hoogleraar sterrenkunde Tim de Zeeuw. Ook andere instituten verklaarden hem tot persona non grata, waaronder de ESO, de prestigieuze Europese organisatie waarvan hij van 2007 tot 2017 directeur-generaal was. De KNAW schopte hem uit haar adviesraad.

Wat heeft Tim de Zeeuw gedaan om zo hard te worden bestraft? Heeft hij iemand verkracht of vermoord? Heeft hij grootschalig gefraudeerd met geld of wetenschappelijke resultaten?  Volgens het Leidsch Dagblad was hij ‘vies en eng’. De Volkskrant berichtte over ‘decennialang grensoverschrijdend gedrag’ en memoreerde een incident dat ik zou kenschetsen als een apart gevoel voor humor: je mocht hem niet zomaar feliciteren met zijn verjaardag, dat recht moest je eerst verdienen. Voor de rest waren het niet nader gespecificeerde aantijgingen als ‘seksuele intimidatie’ en ‘ongewenste lichamelijke bejegening’. Het Leidse college van bestuur sprak van ‘machtsmisbruik, genderdiscriminatie, en medewerkers stelselmatig zwartmaken en kleineren.’ Dat klinkt allemaal niet best en is uiteraard reden tot bezorgdheid. Dat dit al ‘decennialang’ gebeurde, is geen vergoelijking van dat gedrag, maar toont wel aan dat bestuurders het al jarenlang wisten en tolereerden. Nu haasten diezelfde bestuurders zich ineens om aan de goede kant van de streep te gaan staan en fanatiek vingers te wijzen naar onverlaten wiens gedrag ze decennialang door diezelfde vingers hebben gezien. Vlug zelf deugen voordat je eigen positie in gevaar komt.

Vlug zelf deugen voordat je eigen positie in gevaar komt

Op het moment dat de pleuris uitbrak, had Tim de Zeeuw een glansrijke wetenschappelijke carrière achter de rug en werd hij beschouwd als een van de twee briljantste Nederlandse astronomen van de afgelopen veertig jaar. Die andere briljante astronoom is zijn vrouw, Ewine van Dishoeck. Beiden promoveerden cum laude op dezelfde dag in 1984. Na zijn promotie vertrok De Zeeuw naar het Institute of Advanced Study in Princeton, waar genieën als Albert Einstein, John von Neumann en Kurt Gödel hem voorgingen. Toen ik hem daar in 1985 als student bezocht, reed hij op de oude fiets van Martin Schwarzschild die bij Princeton University werkte aan numerieke modellen van drie-assige elliptische sterrenstelsels die De Zeeuw in zijn proefschrift theoretisch had geanalyseerd.

Misschien heeft Tim de Zeeuw zeer kwalijke dingen gedaan die deze harde sancties absoluut rechtvaardigen. Het is in ieders belang dat dit expliciet wordt gemaakt. Als een verkrachter of een moordenaar wordt veroordeeld, weten we precies wat hij heeft gedaan en kunnen we bepalen of de straf proportioneel is aan de misdaad. In het geval van Tim de Zeeuw is er niets naar buiten gebracht dat deze bikkelharde straf rechtvaardigt. Dat lijkt me onwenselijk, niet in de laatste plaats omdat het de suggestie wekt dat je carrière ernstig gevaar loopt als mensen vinden dat je ‘vies en eng’ bent.  In onze beschaafde samenleving verdienen zelfs verkrachters en moordenaars een tweede kans. Is het dan wel acceptabel om Tim de Zeeuws onwelgevallige gedrag te vergelden met het verwoesten van zijn carrière?

En Dennis Wiersma zag dat het goed was.

Dap Hartmann is universitair hoofddocent innovatie en ondernemerschap bij het Delft Centre for Entrepreneurship (DCE) aan de faculteit Techniek, Bestuur en Management. In een vorig leven was hij astronoom en werkte onder andere bij het Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. Samen met dirigent en componist Reinbert de Leeuw schreef hij een boek over moderne (klassieke) muziek.