In een interview uit 1991 met NRC Handelsblad zei Willem Frederik Hermans: “De Nederlandse taal gaat naar de bliksem. En het nare is dat het gewone mensen niets kan schelen.”
Ik weet niet precies wat ik onder ‘gewone mensen’ moet verstaan, maar ik hoop dat het de universitaire gemeenschap wél wat kan schelen. Dus wat kunnen wij doen om te voorkomen dat de Nederlandse taal naar de gallemiezen gaat? Laten we om te beginnen eens trots zijn op onze moedertaal, haar veelvuldig gebruiken, en kritisch zijn op de verloedering ervan.
Ik was door de Universiteit van Vilnius in Litouwen uitgenodigd als extern lid van de promotiecommissie die een oordeel moest vellen over het proefschrift ‘Universiteto verslumo skatinimas taikant informacines ir komunikacines technologijas’ en de openbare verdediging. Het is vrij lastig om zo’n Litouws proefschrift te beoordelen op basis van alleen de (uitgebreide) Engelse samenvatting. Ook de verdediging was volledig in het Litouws. Ik mocht mijn vragen weliswaar in het Engels stellen, maar de antwoorden kreeg ik in het Litouws. Gelukkig was er een uitstekende vertaalster die mij alles wat er gezegd werd in het Engels influisterde.
Waarom doen die Litouwers dat? Is het niet veel verstandiger om proefschriften in het Engels te schrijven, zodat ook de rest van de wereld daar kennis van kan nemen? Litouwen is heel bezorgd dat de Litouwse taal verloedert en op den duur zal verdwijnen. Daarom is bij wet vastgelegd dat proefschriften en afstudeerscripties in de moedertaal moeten worden geschreven. Ook al het universitaire onderwijs is in het Litouws. Daar is wat voor te zeggen, want Litouwen is maar een klein land met minder dan 3 miljoen inwoners waarvan ook nog eens 16 procent niet Litouws is. Samen met de circa 500 duizend Litouwers die zijn geëmigreerd, is het een piepklein taalgebied. Om die unieke taal te beschermen zijn dergelijke draconische ingrepen noodzakelijk, hoewel die natuurlijk op gespannen voet staan met de wetenschappelijke lingua franca.
Het Nederlandse taalgebied is een stuk groter, dus je zou denken dat wij dit soort maatregelen niet nodig hebben. Ik ben daar niet zo zeker van. Er zijn in Nederland 250 duizend analfabeten en 1,3 miljoen laaggeletterden (functioneel analfabeten). In 2006 berichtte de Onderwijsinspectie dat één op de vier leerlingen de basisschool verlaat met een leesachterstand van twee jaar. Luisterend naar wat ik gemiddeld op straat hoor, slaat de schrik me om het hart. W.F. Hermans heeft (zoals altijd) gelijk: het Nederlands gaat naar de ratsmodee.
De verantwoordelijkheid voor het in standhouden van onze moedertaal rust op de schouders van de hoger opgeleiden. Maar als we op de universiteit (en straks wellicht ook op de hogescholen) uitsluitend in het Engels communiceren, dan komt het Nederlands steeds verder in de verdrukking. Op dit moment zijn alle masteropleidingen in het Engels, en er gaan stemmen op om ook de bachelors in het Engels te verzorgen. Niet doen! Het is nu al uitermate zorgwekkend gesteld met de beheersing van het Nederlands door studenten. We spiegelen ons zo graag aan Amerikaanse universiteiten, maar we vergeten gemakshalve dat alle opleidingen daar gewoon in de moedertaal worden gegeven.
Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
l.hartmann@tudelft.nl
Comments are closed.