[Column] Goede mensen

‘De mensen die de leiding hebben, zijn goede mensen, die de juiste beslissingen zullen nemen.’ In mijn carrière aan de TU Delft ben ik al meermaals geconfronteerd met deze zin wanneer ik veranderingen aan regelgevingen voorstel. Het is het ultieme argument wanneer men het eens is met alles wat ik voorstel, maar het toch niet eens is. Het is een moeilijk argument om te weerleggen. Ik moet dan beargumenteren dat er wel degelijk slechte mensen zijn, of, wat veel waarschijnlijker is, dat conflicterende belangen en verschillen in persoonlijke waarden iemand er regelmatig van weerhouden om de ‘juiste’ beslissing te nemen. Maar om de een of andere reden lijkt de persoon waar ik tegen praat dat bijzonder onwaarschijnlijk te vinden.

De kindertoeslagenaffaire is helaas een bijzonder goed voorbeeld van mensen in belangrijke posities die systematisch niet de juiste beslissing namen. 26.000 ouders werden door de Nederlandse belastingdienst onrechtmatig beschuldigd van het frauduleus bekomen van kinderopvangtoeslag. Zij moesten op zeer korte termijn de toeslagen van meerdere jaren terugbetalen, en ontvingen ook niet langer de toeslag. Een gang naar de rechtbank was doorgaans niet succesvol: de belastingdienst hield documenten achter, en de rechtbank veronderstelde dat de belastingdienst als overheidsinstelling de wet zou volgen en ter goeder trouw zou zijn. Dat klinkt behoorlijk als: ‘De mensen die de leiding hebben, zijn goede mensen, die de juiste beslissingen zullen nemen.’ Veel van deze ouders kampen nog altijd met schulden. En omdat ze niet langer kinderopvangtoeslag ontvingen, zijn er ook ouders die hun baan verloren, en vervolgens soms zelfs hun huis. Het meest onvoorstelbare is dat dit meer dan een decennium doorging. Twee parlementsleden (Renske Leijten en Pieter Omtzigt) vochten meerdere jaren onophoudelijk om dit schandaal aan het licht te brengen. Via de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) kan elke burger vragen om het openbaar maken van bepaalde overheidsinformatie, dus ook parlementsleden.

‘Bepaalde essentiële bestanddelen hierin lijken te ontbreken in Nederland’

Leijten en Omtzigt vroegen informatie aan de regering, maar de documenten werden slechts sporadisch aangeleverd, waarbij bovendien grote delen werden zwartgelakt. (De regering lakt ze ondertussen wit, omdat dat er minder slecht uitziet wanneer mensen foto’s van deze documenten tweeten.) De beperkte vrijgave van informatie werd gemotiveerd via de overheidsrichtlijn dat communicatie tussen ambtenaren en ministers niet openbaar gemaakt hoeft te worden.

We gieten zaken in wetgeving om burgers te beschermen tegen willekeurige uitoefening van gezag, en om rechtszekerheid en gelijkheid onder de wet te borgen. Echter, bepaalde essentiële bestanddelen hierin lijken te ontbreken in Nederland. Regelgeving in een universiteit heeft hetzelfde doel. Dit is in het bijzonder zo voor de opleidings- en examenregeling (OER) van de verschillende opleidingen, en het Studentenstatuut dat betrekking heeft op alle Delftse studenten. Via de opleidingscommissies van de opleidingen waarbij ik betrokken ben, hebben we voorgesteld om de OER zodanig aan te passen dat ook zwangere en borstvoeding gevende studentes recht hebben op aangepaste onderwijsvoorzieningen en tentaminering, zoals dat ook zo is voor studenten met een chronische ziekte of handicap. Denk bijvoorbeeld aan het recht op een tentamendatum buiten een redelijk venster om een uitgerekende datum heen. Eigenlijk betekent dit alleen maar dat de aanbeveling van het Nederlandse Mensenrechtencollege dat onderwijsinstellingen de regelingen waar zwangere studenten recht op hebben op papier zouden moeten zetten, eindelijk uitgevoerd wordt. De eerste reactie van de verantwoordelijke adviseur studentenbeleid was dat men het eens was met de voorzieningen die ik voorstelde, maar dat aangezien de studieadviseurs in onze faculteit dit soort casussen reeds op die manier oplosten, het niet nodig was om het op schrift te stellen. Nogal in lijn met: ‘De mensen die de leiding hebben, zijn goede mensen, die de juiste beslissingen zullen nemen.’

‘Mijn boodschap is: accepteer dat niet als een valide argument’

Inderdaad doen de studieadviseurs verbonden aan onze opleiding fantastisch werk, en hebben ze relevante gevallen in het verleden op goede wijze behandeld. Het loopt echter niet altijd zo. Een buitenlandse studente van een andere faculteit had slechts informatie nodig over het Nederlandse kinderopvangtoeslagensysteem, maar haar studieadviseur bood deze niet. In de plaats daarvan kreeg ze het advies om haar familie te prioriteren, en dat het misschien maar beter was om te stoppen met studeren. Haar programmadirecteur zei dat de situatie zijn kunnen te boven ging. Uiteindelijk kwam ze met mij in contact. Ik zocht eenvoudigweg de betreffende Nederlandse regelgeving op, en vertelde haar dat ze recht had op kinderopvangtoeslag die de hele kostprijs dekte, en waar ze deze kon aanvragen. Maar dit gebeurde dus pas nadat ze bijna een jaar met een kind thuis aan het studeren was.

Mijn boodschap is: als men het eens is met je voorstel maar niet eens op basis van: ‘De mensen die de leiding hebben zijn goede mensen, die de juiste beslissingen zullen nemen’, accepteer dat dan niet als een valide argument. Ik heb dat in dit geval ook niet gedaan, onze voorstellen worden nu allicht opgenomen in onze OER. Ik hoop dat deze actie van onderaf gevolgd zal worden door meer faculteiten, en dat het uiteindelijk deel wordt van ons studentenstatuut.

Monique van der Veen is universitair hoofddocent aan de faculteit Technische Natuurwetenschappen, afdeling Chemical Engineering. Lees hier over het werk van haar onderzoeksteam en volg haar op Twitter: @MAvanderVeen

Monique van der Veen / Columnist