Regelmatig vraagt iemand me of het niet moeilijk is om telkens weer een onderwerp te vinden voor mijn column. Dat is inderdaad heel lastig want ik zou elke dag wel een column kunnen schrijven, zo overweldigend is het aanbod van ellende en treurnis dat dagelijks over mij wordt uitgestort.
Ik ben waarlijk door gevaarlijke gekken omringd. Wellicht heb ik een wat gevoeliger inborst dan de gemiddelde TU-medewerker, en het wil ook maar niet vlotten met het met teflon omfloersen van mijn gemoed.
Zo had graag ik een column gewijd aan prinses Máxima die onlangs studenten adviseerde hoe met geld om te gaan: “Zorg dat jij trouwt met iemand die elk jaar 1,4 miljoen oiro van die Staat kraigt, want dan krijg jijzelf daarbij nog 626 duizend oiro. Belastingvrij natuurlijk, let jij daar goed op, want dat scheelt jou een hoop peso’s.”
Misschien komt het door mijn opleiding. In de astronomie kun je namelijk niemand voor de gek houden. Je waarnemingen moeten door anderen gereproduceerd kunnen worden, en je conclusies en theorieën worden stelselmatig kritisch tegen het licht gehouden. Nonsens, flauwekul en lariekoek worden in de sterrenkunde razendsnel ontmaskerd. Het is dan ook niet zo vreemd dat astronomen een bijzonder goed ontwikkelde bullshit detector hebben die voortdurend afgaat in de grote boze buitenwereld. Deze nuttige eigenschap is echter een doorn in het oog van (A) mensen die regelmatig bullshit verkondigen en (B) controllers, facilitators, managers, bestuurders en aanverwant rapaille. Niet geheel toevallig is doorgaans A∩B≈B.
Het was daarom ook geen toeval dat emeritus hoogleraar sterrenkunde Ed van den Heuvel (1940), en nog-net-niet emeritus hoogleraar sterrenkunde Vincent Icke (1946) in NRC Handelsblad gehakt maakten van de fusieplannen van de drie Zuid-Hollandse universiteiten.
Ed van den Heuvel kan zich pittige uitspraken permitteren (‘Bestuurders die zo’n naam [TU Delft] willen laten verdwijnen, doen enorme schade aan hun universiteit en je zou ze op staande voet moeten ontslaan’), want hij is met emeritaat en bovendien betreft het niet zijn eigen universiteit. En Vincent Icke heeft zich nog nooit iets aangetrokken van de consequenties van het ventileren van een pittige mening (‘De enigen die bij een fusie garen zullen spinnen, zijn nieuwe apparatsjiks, aangevoerd door ‘top’-bestuurders die zo heten vanwege hun exorbitante salaris en niet om hun academische status of prestaties’).
Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze oud-columnist van het Leidse universiteitsblad Mare en van NRC Handelsblad pas in 2001 hoogleraar werd in Leiden. Want zo gaat dat in Nederland en in Noord-Korea. Een kritische houding in de wetenschap is een vereiste om die wetenschap verder te brengen. Maar een wetenschapper die kritisch is over het beleid en het bestuur van zijn universiteit, de overheid en instellingen zoals NWO (door Icke in het verleden regelmatig vergeleken met de maffia en erger) wordt weggezet als een querulant en iemand die ‘geen teamspeler’ is. Daarom houden de meeste mensen zich gedeisd, want dat is veel beter voor hun carrière. Voor kritische lastpakken hebben de managers namelijk een arsenaal aan regeltjes, voorwaarden en uitzonderingen tot hun beschikking die ze naar believen kunnen inzetten om de dissidenten klein te houden. Don’t shoot the piano player.
Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.
