[Boek] Op het internet is het oorlog

Serieuze gevolgen zijn er volop. Stagnerende kranen in de Rotterdamse haven, honderden miljoenen ontvreemd van banken, en massale bedrijfsspionage. In zijn boek Het is oorlog. Maar niemand die het ziet verkent onderzoeksjournalist Huib Modderkolk (1982) het slagveld op het internet. Het is een wereld van misleiding, spionage, contraspionage, diefstal, en sabotage.

En raad eens: Nederland zit er middenin. Vanwege de digitale verkeersknooppunten tussen de Verenigde Staten en Europa is ons land een uitgelezen plek om signalen te onderscheppen. Nederlandse veiligheidsdiensten doen daar graag aan mee in de hoop dat de Amerikanen, Britten of Russen ook hun informatie delen.

Aan de andere kant maken vele en snelle internetverbindingen in combinatie met een open samenleving en een naïef vertrouwen in digitale technologie ons ook kwetsbaar. Mensen die beter op de hoogte zijn – Modderkolk sprak er 110 voor zijn boek – bewaren thuis een stapeltje bankbiljetten omdat ze weten hoe kwetsbaar het systeem van pin- en geldautomaten is.

De schrijver begint zijn speurtocht vanuit zijn woonkamer en voert je vervolgens mee in een wereld van internetproviders, datacentra, knooppunten, en routers. ‘In Nederland komen verschillende grote kabels aan land in onder meer Beverwijk, Katwijk en in het noorden bij de Groningse Eemhaven’, schrijft Modderkolk. ‘De ligging van die kabels verklaart bijvoorbeeld waarom het Amerikaanse Google in Groningen is neergestreken.’ Nederland als knooppunt van datastromen. Dat ‘trekt pottenkijkers aan; het is een honingpot voor criminelen en opsporingsdiensten.’

Het boek leest als een spionageroman

Na een langzame start komt de digitale opsporing in Nederland goed van start. Cyber-securitybedrijf Fox-IT, het bedrijf van TU-alumnus Ronald Prins, speelt hierbij een voortrekkersrol. Ook de AIVD staat goed internationaal goed aangeschreven. De MIVD (militaire inlichten- en veiligheidsdienst) heeft volgens Modderkolk te lang op zijn afluisterantennes vertrouwd, en miste daardoor de overgang naar de digitale wereld.

Andere hoofdstukken gaan over het ‘meesterwerk’ ZeuS – een oplichtersvirus dat nauwelijks te vinden is – dat honderden miljoenen euro’s vervreemd heeft van banken. Je leest over Russische geheime diensten (propaganda, militair en aanvalsnetwerken) die aanvankelijk behoedzaam, maar na de Krimoorlog steeds bruter te werk gaan. Modderkolk beschrijft flatgebouwen vol Chinese hackers die het geen bamibal kan schelen of ze ontdekt worden omdat ze opereren onder bescherming van de staat. Waar Russen willen ontwrichten, gaan Chinezen meestal voor bedrijfsinformatie. Modderkolk stelt dat de Chinese kopie van de Joint Strike Fighter (JSF) eerder vloog dan het origineel.

De titel van het boek is ontleend aan een uitspraak van minister Ank Bijleveld (Defensie) die eind vorig jaar de spanning met Rusland ‘een vorm van oorlog’ noemde. Een oorlog die niemand ziet. Lees dit boek, en open je ogen. Makkelijke oplossingen zijn er niet, maar een zwakke afweer en een naïef vertrouwen in computersystemen maken een land nodeloos kwetsbaar. Daar komt bij; het boek leest als een spionageroman.

• Huib Modderkolk, Het is oorlog maar niemand die het ziet, Uitgeverij Podium 2019, 256 pagina’s, € 20,50.