‘Al die hightech is onzin’

“Je wilt weefsels zo min mogelijk beschadigen en de naald zo min mogelijk laten vallen”, zegt ir. Joris Jaspers terwijl hij twee minuscule grijparmpjes aan de uiteinden van lange metalen constructies vol katrolletjes, kabels en hefbomen, alle kanten op doet bewegen. Onder de grijparmen op de operatietafel ligt een stuk schuimrubber nepweefsel met hechtingen erin.

De onderzoeker, werkzaam bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, heeft een apparaat bedacht om minimaal-invasief mee te opereren. Bij deze operatietechniek, ook wel sleutelgatoperatie genoemd, brengt de chirurg een camera en zijn operatie-instrumenten door kleine sneetjes in het lichaam van de patiënt. Het voordeel van dergelijke behandelingen: snellere genezing en kleinere littekens. Nadeel: ze zijn ontzettend lastig. “De instrumenten zijn sinds de jaren tachtig nauwelijks veranderd”, zegt Jaspers. “Slechts een paar mensen hier op het AMC kunnen ermee overweg. Zij hebben een heldenstatus.”

Het probleem is dat de chirurg zijn handelingen in spiegelbeeld ziet. Beweegt de arts de handvaten naar rechts, dan ziet hij of zij het schaartje of grijpertje op het beeldscherm naar links bewegen. Ook neemt de snelheid van bewegingen naar opzij toe naarmate er dieper in het lichaam geopereerd wordt, door het hefboomeffect van de steel waar het gereedschap aan vast zit. Jaspers’ uitvinding, de ‘Minimaal-Invasieve Manipulator’ (MIM), kent al deze nadelen niet. Via een ingewikkeld systeem van parallellogramconstructies, katrollen en kabels worden de handbewegingen van de arts exact overgebracht op de instrumenten. Ook de werkhouding, die normaal gesproken vaak leidt tot rugklachten en rsi, is sterk verbeterd. “Elke arts kan met de MIM de meest ingewikkelde operaties verrichten”, aldus de uitvinder.
Da Vinci-robot

Jaspers heeft het apparaat, waar hij patent voor heeft aangevraagd, ontwikkeld in het kader van zijn promotie-onderzoek aan het AMC en de faculteit 3mE in samenwerking met promotor prof. dr. ir. Kees Grimbergen. Volgende week verdedigt hij zijn proefschrift over de werking en ergonomie van de MIM én over een andere uitvinding van hem, de Passist (Passive assistant), in Delft.

De Passist is een systeem waarmee de arts zelf de camera kan besturen. De arts hoeft hiervoor niet meer te worden bijgestaan door een assistent, of door een robotisch aangestuurde camera die op stemgeluid reageert. “Eind jaren negentig wilden alle chirurgen zo’n ding in de operatiekamer hebben”, vertelt de ingenieur. “Go left, go left, moest je dan zeggen, want ze reageerden alleen op Engels. Het was ontzettend tijdrovend. En natuurlijk kwam je nooit helemaal op de goede plek terecht. Onzin al die hightech.”

Ook sleutelgatchirurgie is met operatierobots mogelijk. Die geven door middel van elektronische signalen een exacte weergave en meer bewegingsvrijheid. Jaspers heeft zich laten inspireren door zo’n robot: de befaamde Da Vinci-robot. Een paar jaar geleden deed een voorloper hiervan de wereld versteld staan. Een Franse chirurg opereerde er vanuit New York een patiënt mee in Straatsburg. Via een console gelinkt met twee camera’s in de patiënt, zag hij in real-time en in 3D waar hij mee bezig was, net als bij een computerspelletje. “Vanuit puur wetenschappelijk oogpunt is het natuurlijk fantastisch dat zoiets mogelijk is”, zegt Jaspers. “Maar vooral de extra precisie waarmee operaties mogelijk werden, maakt het een handig apparaat. De chirurg had het gevoel echt in de patiënt te zitten.”

De robot veroverde de markt niet. Jaspers: “Hij kost ruim een miljoen euro. Operaties zijn hierdoor niet rendabel.” Met zijn mechanische versie denkt Jaspers dit hightech broertje te hebben geëvenaard. Het is de bedoeling dat er dit jaar nog simpele operaties mee uitgevoerd worden, zoals het verwijderen van galblazen, om het apparaat te verfijnen. Maar Jaspers betwijfelt of alle artsen om het apparaat staan te springen. “Sommige chirurgen gaan er helaas prat op dat zij de kunst beheersen om met de meest primitieve instrumenten te opereren.”

Ir. Joris Jaspers met zijn ‘minimaal-invasieve manipulator’, een apparaat speciaal voor sleutelgatoperaties. (Foto: Xander Remkes)

“Je wilt weefsels zo min mogelijk beschadigen en de naald zo min mogelijk laten vallen”, zegt ir. Joris Jaspers terwijl hij twee minuscule grijparmpjes aan de uiteinden van lange metalen constructies vol katrolletjes, kabels en hefbomen, alle kanten op doet bewegen. Onder de grijparmen op de operatietafel ligt een stuk schuimrubber nepweefsel met hechtingen erin.

De onderzoeker, werkzaam bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, heeft een apparaat bedacht om minimaal-invasief mee te opereren. Bij deze operatietechniek, ook wel sleutelgatoperatie genoemd, brengt de chirurg een camera en zijn operatie-instrumenten door kleine sneetjes in het lichaam van de patiënt. Het voordeel van dergelijke behandelingen: snellere genezing en kleinere littekens. Nadeel: ze zijn ontzettend lastig. “De instrumenten zijn sinds de jaren tachtig nauwelijks veranderd”, zegt Jaspers. “Slechts een paar mensen hier op het AMC kunnen ermee overweg. Zij hebben een heldenstatus.”

Het probleem is dat de chirurg zijn handelingen in spiegelbeeld ziet. Beweegt de arts de handvaten naar rechts, dan ziet hij of zij het schaartje of grijpertje op het beeldscherm naar links bewegen. Ook neemt de snelheid van bewegingen naar opzij toe naarmate er dieper in het lichaam geopereerd wordt, door het hefboomeffect van de steel waar het gereedschap aan vast zit. Jaspers’ uitvinding, de ‘Minimaal-Invasieve Manipulator’ (MIM), kent al deze nadelen niet. Via een ingewikkeld systeem van parallellogramconstructies, katrollen en kabels worden de handbewegingen van de arts exact overgebracht op de instrumenten. Ook de werkhouding, die normaal gesproken vaak leidt tot rugklachten en rsi, is sterk verbeterd. “Elke arts kan met de MIM de meest ingewikkelde operaties verrichten”, aldus de uitvinder.
Da Vinci-robot

Jaspers heeft het apparaat, waar hij patent voor heeft aangevraagd, ontwikkeld in het kader van zijn promotie-onderzoek aan het AMC en de faculteit 3mE in samenwerking met promotor prof. dr. ir. Kees Grimbergen. Volgende week verdedigt hij zijn proefschrift over de werking en ergonomie van de MIM én over een andere uitvinding van hem, de Passist (Passive assistant), in Delft.

De Passist is een systeem waarmee de arts zelf de camera kan besturen. De arts hoeft hiervoor niet meer te worden bijgestaan door een assistent, of door een robotisch aangestuurde camera die op stemgeluid reageert. “Eind jaren negentig wilden alle chirurgen zo’n ding in de operatiekamer hebben”, vertelt de ingenieur. “Go left, go left, moest je dan zeggen, want ze reageerden alleen op Engels. Het was ontzettend tijdrovend. En natuurlijk kwam je nooit helemaal op de goede plek terecht. Onzin al die hightech.”

Ook sleutelgatchirurgie is met operatierobots mogelijk. Die geven door middel van elektronische signalen een exacte weergave en meer bewegingsvrijheid. Jaspers heeft zich laten inspireren door zo’n robot: de befaamde Da Vinci-robot. Een paar jaar geleden deed een voorloper hiervan de wereld versteld staan. Een Franse chirurg opereerde er vanuit New York een patiënt mee in Straatsburg. Via een console gelinkt met twee camera’s in de patiënt, zag hij in real-time en in 3D waar hij mee bezig was, net als bij een computerspelletje. “Vanuit puur wetenschappelijk oogpunt is het natuurlijk fantastisch dat zoiets mogelijk is”, zegt Jaspers. “Maar vooral de extra precisie waarmee operaties mogelijk werden, maakt het een handig apparaat. De chirurg had het gevoel echt in de patiënt te zitten.”

De robot veroverde de markt niet. Jaspers: “Hij kost ruim een miljoen euro. Operaties zijn hierdoor niet rendabel.” Met zijn mechanische versie denkt Jaspers dit hightech broertje te hebben geëvenaard. Het is de bedoeling dat er dit jaar nog simpele operaties mee uitgevoerd worden, zoals het verwijderen van galblazen, om het apparaat te verfijnen. Maar Jaspers betwijfelt of alle artsen om het apparaat staan te springen. “Sommige chirurgen gaan er helaas prat op dat zij de kunst beheersen om met de meest primitieve instrumenten te opereren.”

Ir. Joris Jaspers met zijn ‘minimaal-invasieve manipulator’, een apparaat speciaal voor sleutelgatoperaties. (Foto: Xander Remkes)