50 jaar IO: van massaproductie naar tastbare toekomstvisies

Een plaatje van de eerste landing op de maan. Daarmee begint Ena Voûte haar lezing donderdag 7 februari haar praatje. Veel mensen weten waar ze waren op die 20 juli 1969, maar er is nog een belangrijke datum dat jaar, houdt de decaan haar publiek voor. Op 7 Februari 1969 kreeg de Technische Hogeschool ministeriële goedkeuring voor de nieuwe studierichting Industriële Vormgeving. Ook een memorabel moment, wil ze maar zeggen.Die nieuwe studierichting kwam niet uit de lucht vallen. Ingenieur Joost van der Grinten, een telg uit een familie die kopieermachines produceerde (het familiebedrijf Van der Grinten,) had het bij zijn benoeming tot bijzonder hoogleraar in 1962 op zich genomen om een nieuwe opleiding industrieel ontwerpen op te richten. In eerste instantie was het een studierichting binnen de faculteit Bouwkunde. Vanaf 1969 kon IO onafhankelijk van Bouwkunde verder, onder leiding van diezelfde professor Van der Grinten.

 

Massaproductie als adagium

Er is volgens Voûte sindsdien een hoop veranderd. De faculteit is geboren midden in de tweede industriële revolutie, toen massaproductie op stoom kwam. Een product zoals dat in de beginjaren bij IO ontworpen werd, zo luidde het adagium, moest in massa in een fabriek gemaakt kunnen worden. Inmiddels zitten we in de derde en het begin van de vierde industriële revolutie, aldus de decaan. In alle productien zit elektronica en robotica komt steeds meer om de hoek kijken.

 

Dat betekent volgens Voûte dat ‘we het tijdperk waarin we simpelweg mooie stoelen maakten al lang gepasserd [zijn]. Producten staan niet meer op zichzelf, maar maken deel uit van een groter geheel van producten en services. Context is belangrijker geworden.”

‘Context is belangrijker geworden’

Een belangrijke taak van de industrieel ontwerper anno nu is om toekomstvisies te schetsen. Of zoals Voûte het in het Engels formuleert: “we need to make the future imaginable.” En als het even kan ’tangible’, tastbaar. Ze geeft een voorbeeld van twee prijswinnende studenten. Zij maakten een toekomstvisie op automobiliteit in opdracht van Renault. Ze creëerden een wereld waarin zelfrijdende auto’s met elkaar kunnen versmelten als de inzittenden daar behoefte aan hebben. Hoe ze weten of die andere persoon interessant is? Daarbij helpen algoritmes. Al rijdend koppelen de auto’s zich vervolgens aan elkaar waarbij de zijkanten in de vloer verdwijnen. “Die studenten keken ver vooruit en hadden veel verbeeldingskracht”, aldus Voûte.

Toen de decaan zelf net was afgestudeerd als IO-er probeerde ze zichzelf te verkopen met de opmerking dat ze van veel zaken een klein beetje afwist en van niets veel. “Dat was niet zo’n goede pitch”, moet ze nu bekennen. Beter is het volgens haar voor IO’ers om hun pitch te centreren rond hun ‘DNA als IO-er’. Zij bekijken ontwerpopdrachten volgens Voûte vanuit drie perspectieven;  de mens, de organisatie en de technologie. “Doe je het niet op die manier, dan kun je geen goed ontwerp maken. We hebben als IO-ers een taal ontwikkeld. We creëren en evalueren tegelijkertijd in cyclussen en in elke cyclus wordt ons ontwerp beter.”

Historie bepaald door mannen

De geschiedenis – tot 2014, toen de faculteit 45 jaar bestond – staat beschreven in een overzicht op de website van IO. Die historie lijkt volledig bepaald door mannen. In het relaas wordt geen enkele vrouw genoemd. IO was lange tijd een mannenbolwerk, beaamt Voûte. “Maar dat is aan het veranderen. Van de vijf hoogleraren met een IO-achtergrond bij de faculteit zijn er vier vrouw, als ik mezelf meereken. En volgens de laatste cijfers is 51 procent van onze studenten vrouw. Dat is voor het eerste meer dan de helft, en uniek voor de TU.”

Er worden dit jaar meer evenementen georganiseerd ter ere van het vijftigjarig bestaan van de faculteit. Hou de jubileumwebsite in de gaten voor informatie.